بررسی وضعیت خشکسالی با استفاده از تحلیل های سینوپتیکی در استان خوزستان

خشکسالی یک پدیده معمول در همه اقلیم ها می باشد. این پدیده با شدت و ضعف هر از چند گاهی اتفاق می افتد و شرایط اقلیمی منطقه را دچار ناهنجاری می نماید. در اقلیم های خشک و نیمه خشک همچون ایران که بطور ذاتی دچار کمبود آب می باشند و با توجه به شرایط اقلیمی از تبخیر بالایی برخوردار هستند وقوع پدیده خشکسالی، بخصوص خشکسالی های فراگیر می تواند آسیب های جدی به منابع آب، محیط زیست، کشاورزی، صنعت و شرب و... وارد نماید. اولین پارامتری که می تواند در مطالعه ترسالی و خشکسالی مورد توجه قرار گیرد، بارش است. این پارامتر ارتباط مستقیمی با سامانه های بارشی ورودی به ایران و همچنین منابع رطوبتی که رطوبت را به درون آن ها تزریق می کند، دارد. همچنین روند تغییرات بارندگی در یک منطقه می تواند نقش بسزایی در تحلیل تغییرات زمانی و مکانی خشکسالی داشته باشد. لذا در این تحقیق به بررسی پدیده خشکسالی و ساز و کار ایجاد آن در استان خوزستان پرداخته شد. نخست با استفاده از داده های بارش ماهانه و سالانه 16 ایستگاه های استان خوزستان برای یک دوره 20 ساله شاخص بارش SPI پس از طی مراحل همگنی و تکمیل نواقص داده ها، مقادیر نمایه خشکسالی SPI محاسبه گردید و خشکسالی های استان خوزستان شناسایی گردید. برای تحلیل شرایط همدید نیز از داده های ارتفاع ژیوپتانسیل تراز 1000، 850، 700 و 500 از پایگاه داده مرکز ملی پیش بینی محیطی ( NCEP ) و تحقیقات جوی ایالات متحده ( NCAR ) با تفکیک مکانی 2.5*2.5 درجه ی قوسی و در محدوده 10 تا 60 درجه عرض شمالی و 10 تا 80 درجه طول شرقی در ماه های منتخب (آبان، دی و اسفند) سال 1395 استفاده شد. نتایج نشان می دهد که در سال آبی 96-1395 در تمام ایستگاه های منطقه خشکسالی با شدت مختلف رخ داده است. اما در دوه آماری 94-1365 تنها در تعداد کمی از ایستگاه ها خشکسالی ضعیف رخ داده است. نتایج تحلیل همدید نشان داد که عامل اصلی در ایجاد خشکسالی سال های 96-1395 استان خوزستان، قرار گیری پرفشار جنوب عربستان در منطقه پژوهش و بلوکه کردن مسیر سایر سامانه های جوی از جمله سامانه سودانی است. شرایط صعودی و در نتیجه نزول هوا بر روی منطقه در ترازهای پایین و میانی جو است.

کلیدواژه ها:

خشکسالی ، ترسالی ، شاخص بارش استاندارد SPI ، همدید ، استان خوزستان