بررسی منابع آب قابل استحصال و تعیین میزان برداشت مازاد در راستای مدیریت پایدار منابع آب ( مطالعه موردی: محدوده مطالعاتی مرودشت خرامه استان فارس )

منابع آب زیرزمینی در مناطق خشک نظیر ایران همواره در معرض تهدید و نابودی است. بررسی میزان منابع آب قابل استحصال و ارایه الگوهای بهره برداری در شرایط پایدار و در جهت ارتقاء بهره وری منابع آب ضروری و حیاتی است. با بررسی دقیق ویژگی های هیدرولوژیکی حوضه های آبریز و روند و نوسانات بیلان آب سفره های زیرزمینی، می توان الگوی بهره بررداری مطمین و پایدار از این منابع حیاتی را با توجه بهمحدودیت های فزاینده در پایداری منابع آب ارایه نمود. افزایش سطح زیرکشت، کاهش نزولات آسمانی، تداوم خشکسالی های اخیر و از همه مهمتر برداشت بی رویه از منابع آب، موجب افت شدید سطح منابع آبزیرزمینی در اغلب دشت های کشور و بالتبع آن کاهش شدید جریانات سطحی شده است. در محدوده مطالعاتی مرودشت خرامه در استان فارس برداشت بی رویه از منابع آب زیرزمینی منجر به افت شدید سطح ایستابی در دهه های اخیر شده است. هدف از انجام این مطالعه، بررسی روند تغییرات منابع آب زیرزمینی و برآورد میزان برداشت مازاد آب در محدوده مورد مطالعه است. با توجه به روند کاهشی سطح ایستابی در سال های اخیر،تجزیه تحلیل در خصوص برآورد برداشت مازاد بر مبنای دوره 10 سال ( 1385-95 ) قرار داده شد تا الگوهای بهره برداری در راستای پایداری و تعادل بخشی منابع آب زیرزمینی باشد. در این راستا، ابتدا منابع آب قابل دسترس شامل منابع آب سطحی و زیرزمینی در پهنه های مختلف زیر حوضه شناسایی گردید و بر اساس موارد مختلف نظیر متوسط افت سطح ایستابی، تغییرات حجم آبخوان های معرف در دو محدوده تفکیک شده مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. درنهایت میزان برداشت مازاد آب در دو منطقه محاسبه شد. نتایج بدست آمده نشان می دهد متوسط میزان برداشت مازاد در محدوده تحت پوشش دو شبکه مدرن درودزن و سنتی کربال 96/33 و 16/2 میلیون متر مکعب در سال است که این مقدار با توجه به میزان منابع آب قابل دسترس به ترتیب معادل 8/2% و 5/2% در سال است. الگوهای بهره برداری از منابع آب منطقه با توجه به نتایج به دست آمده، باید بنحوی مدیریت شود تا با به حداقل رساندن برداشت مازاد، متضمن تعادل بخشی منابع آب زیرزمینی باشد. این بررسی نشان می دهد تداوم بهره برداری بی رویه از منابع آب زیرزمینی نهایتا منجر به نابودی این ذخایر با ارزش خواهد شد.

کلیدواژه ها:

آب زیرزمینی ، بیلان ، برداشت مازاد ، آب قابل دسترس ، بهره برداری