حصر و قصر در بلاغت عربی و فارسی علمی- پژوهشی

قصر، یکی از مباحث علم معانی است که به آن حصر ، تخصیص و اختصاص هم میگویند. در اصطلاح، اثبات حکم است برای آنچه در کلام ذکر شده و نفی حکم از ماسوای او است. این شگرد، دو طرف دارد: یکی مقصور ودیگری مقصور علیه . مهمترین شیوه های قصر در زبان عربی، چهار نوع است: .1 حرف نفی واستثناء که مقصور علیه، بعد از حرف استثناء ذکر میشود؛ 2آوردن. انما در اول جمله؛ .3 عطفکردن، به وسیله کلمات بل، لکن، لا که مقصور علیه، بعد از کلمه بل و لکن واقع شده است؛ 4.مقدم داشتن کلمه ای که استحقاق تاخیر داشته باشد. در زبان فارسی هم مهم ترین شیوه های قصر، عبارتاند از: با اسباب و ادواتی چون جز، مگر، الا، بس و فقط؛ تقدیم، ذکر ضمیر با فعل رابطه استن، تکیهدادن آهنگ تلفظ، پسوند و پیشوندهای تخصیص.از آنجا که قصر در متون ارزشمند عربی و فارسی، در نهایت بلاغت و فصاحت و رعایت مقتضای حال به کار رفته است، در این گفتار، مبحث قصر در شانزده کتاب بلاغت عربی و فارسی، بررسی تطبیقی و تحلیل آماری میگردد.

کلیدواژه ها:

حصر و قصر ، بلاغت ، ادبیات تطبیقی ، علم معانی