بررسی موضوع آدم اضافی در ادبیات دهه 40 و 30 قرن نوزدهم روسیه و ادبیات معاصر ایران

در میان آثار میخاییل لرمانتف رمان قهرمان عصر ما از اهمیت خاصی برخوردار است. در این مقاله، موضوع و ساختار رمان قهرمان عصر ما و شخصیت قهرمان آن مورد بررسی قرار گرفته و به مسایلی از قبیل تضاد انسان و اجتماع، کاوش های روحی انسان، تیپ آدم اضافی ، سرنوشت و قضا و قدر، تراژدی نسل سوخته و ... پرداخته شده است. ضمن مقایسه رمان قهرمان عصر ماه با رمان یو گنی آنگین پوشکین، به تشابهات و تفاوت های شخصیت پردازی دو نویسنده پی می بریم. در رمان قهرمان عصر ماه، به مسایل اجتماعی و روانشناختی از دیدگاه فلسفی پرداخته می شود و انسانی به تصویر کشیده شده است که نماینده نسل جوان دهه 30 قرن نوزدهم روسیه است و پس از شکست قیام دکابریست ها گرفتار یاس، حرمان و سرخوردگی شده است، اما قهرمان رمان یوگینی آنگین ، پیش از قیام دکابریست ها و قبل از حکومت پلیسی نیکلای اول در دهه 20 قرن نوزدهم می زیسته است و هنوز به اندازه قهرمان لرمانتف، دستخوش آن یاس و مردم گریزی بیش از حد نشده است، ولیکن هر دوی آنها از مصادیق تیپ آدم اضافی در ادبیات روسیه اند. در ادبیات معاصر ایران نیز شخصیت های روشنفکری که با جامعه خود در تضادند، به چشم می خورند. قهرمان های نمایش نامه های اکبر رادی دارای چنین ویژگی هایی هستند. اکثر آنها افرادی شکاک، انتقام جوو نامتعادلند. آل احمد در کتاب غربزدگی خود، ریشه این نوع نگرش را گرایش به غرب و نوعی خودباختگی میداند و انسان شرقی را از احساس بندگی در مقابل غرب بر حذر میدارد در این نوشتار تلاش شده است تا ویژگی های مشترک این گونه قهرمان ها به عنوان آدم اضافی مورد بررسی قرار گیرند