نقد و بررسی پاسخ های فخر رازی به شبهات کلایدر باب توحید افعالی

شبهاتی را که در مسیله توحید افعالی خداوند در آثار فخر رازی مطرح شده و او به آنها پاسخ داده است میتوان در سه دسته جای داد: شبهات مبتنی بر محدود دانستن قلمرو قدرتخداوند، مانند شبهه عدم تعلق قدرت خداوند بر مثل یا عین مقدور بنده؛ شبهات مبتنی بر محدود دانستن علم و اراده خداوند، مانند شبهه خروج کفر و فسق از شمول قضا و قدرالهی؛ و شبهات مبتنی بر عقلی دانستن حسن و قبح، مانند شبهه بطلان تکلیف یا تکلیف بیش از توان. از نظر فخر رازی، شبهات دسته اول بر اساس تعلق قدرت خداوند به ممکناتذاتی، شبهات دسته دوم بر اساس تمایز بین امر الهی و اراده او، و شبهات دسته سوم بر اساس قول به حسن و قبح شرعی و جواز صدور قبیح از خداوند پاسخ می یابد. نقد و بررسی اصل شبهات و پاسخ های فخر رازی نشان می دهد که اولا هیچ یک از آن اشکالات و شبهات بر توحید افعالی وارد نیست، ثانیا برخی پاسخ های فخر رازی به این شبهات صحیح و قابل قبول است، اما برخی دیگر مبتنی بر مبانی نادرست است که در بسیاری از موارد نه تنها وافی به مقصود نیست، بلکه دارای اشکالات متعددی است.

کلیدواژه ها:

توحید افعالی ، علم مطلق خداوند ، قدرت مطلق خداوند ، اراده مطلق خداوند ، فخر رازی