بررسی تجربه عرفان انفسی و آفاقی در غزلیات بیدل دهلوی

بیدل دهلوی از شاعران بزرگ شبه قاره ی هند است که شعر را از تنگنای الفاظ به فراخنای معانی رسانده است. وی در اشعار خود با تلفیق شالوده های فلسفی و آموزه های عرفانی به سبک ویژه ای دست یافته است که در غزلیاتش این آموزه ها را با زیباترین تعابیر شاعرانه بیان میکند؛ تجارب عرفانی وی که در نهایت به درک حقیقت غایی نایل میگردد از نوع انفسی و آفاقی است.در این جستار به بررسی توصیفی- تحلیلی تجربه انفسی و آفاقی بیدل دهلوی در غزلیاتش پرداخته شده است که در تجربه انفسی، عارف با تکیه بر مجاهده و تزکیه نفس از قید عالم محسوسات رها می شود و به وجود مطلق و حقیقت غایی میرسد اما در تجربه آفاقی، عارف کثرت و تعین اعیان خارجی را با نگاهی متفاوت دگرگون میکند و واحد را در آنها متجلی میبیند.در غزلیات بیدل هر دو سنخ این تجارب عرفانی دیده میشود؛ گاهی بیدل در راه رسیدن به حقیقت از ذکر، طلب، فقر، تجرید، فنا و ... بهره می گیرد که همه از سنخ تجارب انفسی هستند و گاه از عالم تکثرات به وجود حقیقت مطلق دست می یابد که مساله وحدت وجود در کلام وی نمود می یابد و این درک عرفانی از سنخ تجارب آفاقی به شمار می آید

کلیدواژه ها:

بیدل دهلوی ، غزلیات ، تجربه انفسی ، تجربه ی آفاقی