تأثیرات وقف در کشورهای اسلامی مورد؛ شهرتهران

تأثیرات وقف و موقوفات بر جامعه را م یتوان از جنبه های مختلفی از جمله تأثیرات اجتماعی اقتصادی و کالبدی بررسی کرد. تأثیرات اجتماعی اقتصادی وقف در صورتی م یتوان بر جامعه مثبت باشد که از یک سو اهداف وقف به خوبی هدایت و اجرا شود و از سوی دیگر سیاستها و برنام ههای دولتی به گونه ای تدوین شود که در نهایت ارتقا فرهنگی و رفاه و بالندگی و پویایی جامعه را به ارمغان آورد. در غیر این صورت هدف اجتماعی اقتصادی عمل به وقف که همانا رفع مشکل طبقۀ کم درآمد در ابعاد مختلف، توزیع عادلانه ثروت و در نهایت عدالت اجتماعی است محقق نخواهد شد. وجود فقر واسکانهای غیر رسمی متعدد در داخل و خارج تهران که بالغ بر 3 میلیون نفر را در خود جای داده به این امر برمیگردد. تأثیر دیگر وقف تأثیرات کالبدی استو مکانهای وقفی بر دو نو عاند: یکی مکانهایی که موجودند سپس وقف می شوند و دیگرمکانهایی که اثر عمل به وقف شکل قضایی می یابند. این مکانها می توانند دارای کاربریهای مختلفی باشند. در هر دو حالت تغییر و تحولاتی طی زمان بر نوع کاربری موقوفات رخ می دهد، که می تواند یا ناشی از متروکه و مخروبه و بلااستفاده ماندند یا ناشی از اجرای طرحهای شهری باشند. این تغییر و تحولات عمدتاً با استناد به قوانین مدنی که برگرفته از قوانین شهری است اجرا می شود. البته همواره دولتها براساس قوانین شرعیه عمل دخل و تصرف در موقوفات را انجام نداد ه اند.به هرحال در حال حاضر چنانچه ملک وقفی بلااستفاده و متروکه و مخروبه مانده و فاقد کارایی است علت آن وجود موانع شرعی و قانونی نیست بلکه علت را باید در وجود سوء مدیریت حاکم بر موقوفات جستجو کرد. اولین دخل و تصرف در عناصر کالبدی وقفی شهر تهران با حمله مدرسه چال و اختلال در موقوفات 14 معصوم (ع) آغاز شد و تاکنون بنا به دلایل مختلفی تداوم یافته است. در مقاله حاضر تأثیرات اجتماعی اقتصادی و تأثیرات کالبدی وقف در شهر تهران بررسی شده و مشخص گردیده که آیا وقف توانسته تأثیر مثبتی بر طبقه کم درآمد شهری داشته باشد. و همچنین در طراحی و توسعه شهری تهران عملکرد عناصر وقفی چگونه بوده است.

کلیدواژه ها:

وقف ، موقوفات ، تأثیرات اجتماعی اقتصادی ، تأثیرات کالبدی