تاثیر خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک در رخداد فرسایش خندقی و مرفولوژی خندق ها

فرسایش خندقی یکی از عوامل فرسایش آبی است که موجب تخریب اراضی و بر هم خوردن تعادل در پهنه های منابع طبیعی و اراضی کشاورزی می شود. یکی از عوامل موثر در رخداد فرسایش خندقی و تشکیل انواع خندقها خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک است. در این مقاله سعی گردیده است رابطه بین رخداد فرسایش خندقی و شکل گیری انواع خندقها با خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک بر اساس نتایج حاصل از تحقیق انجام شده در حوزه آبخیز زنجانرود واقع در شمال غرب کشور ارائه شود. تحقیق انجام شده به منظور دستیابی به هدف فوق مبتنی بر اجرای پژوهش در دو مرحله شناسایی ویژگیهای منطقه تحقیق در چارچوب مطالعات و بررسیهای متداول طرحهای آبخیزداری و تهیه نقشه ها و جداول و ذخیره آمار و اطلاعات ذیربط در محیط GIS از یکسو و مشخص نمودن مناطق تحت تاثیر فرسایش خندقی در واحدهای همگن و تقسییم بندی خندقهای موجود در منطقه تحقیق بر اساس مرفولوژی آنها با استفاده از داده های سنجش از دور همراه با عملیات میدانی و نقشه برداری پلان انواع خندقها همراه با تشریح پروفیل خاک و تجزیه آزمایشگاهی نمونه های خاک از سوی دیگر بوده است. به طوری که برای بررسی رابطه بین رخداد فرسایشی خندقی و مرفولوژی خندقها با خصوصیات فیزیمی و شیمیایی خاک مناطق خندقی شده در مقایسه با مناطق شاهد خندقی نشده از آزمونهای Kruskal – Wallis تجزیه واریانس ، LSD و تجزیه و تحلیل همبستگی بین مرفولوژی خندقها به عنوان متغیر وابسته و خصوصیات فیزیکی وشیمیایی خاک به عنوان متغیرهای مستقل استفاده شده است. نتایج حاصل از آزمون های آماری انجام شده نشانگر این بوده است که با توجه به روند افزایشی رشد و گسترش خندق ها ، از بین پارامترهای خاک مقادیر پارامترهای اسیدیته (PH) و هدایت الکتریکی (EC) درصد اشباع خاک (SP) در افقهای C,B,A خاک محل تشکیل خندقهای شاخه درختی، پنجه انگشتی و جبهه ای دارای اختلاف معنی دار در سطح 1% بوده و سایر پارامترها نقشی درایجاد خندق ها با مرفولوژی های مختلف ندارند. افزون بر این تجزیه و تحلیل همبستگی بین درصد رس، سیلت و شن، درصد اشباع خاک ، هدایت الکتریکی و درصد گچ موجود در خاک مثبت و رابطه بین آنها در سطح 5% معنی دار می باشد. جمع بندی خاصل از انجام این تحقیق بیانگر این است که شکل گیری و ایجاد انواع شبکه خندقها تابعی از بافت خاک در افقهای مختلف، درصد اشباع خاک و هدایت الکتریکی بوده به طوریکه با افزایش املاح محلول موجود در خاک رخداد فرسایش توتلی و ایجاد خندقهای جبهه ای مرکب به شدت افزایش می یابد.

کلیدواژه ها:

فرسایش خندقی ، خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک ، مرفولوژی خندقها ، فرسایش تونلی ، حوزه آبخیز زنجانرود