تحلیل انتقادی دیدگاه ملاصدرا و علامه طباطبایی در مسیله اتحاد عاقل و معقول

ملاصدرا نظر مشاییان در باب روحانیه الحدوث بودن نفس را نمی پذیرد و با اثبات حرکت جوهری، به جسمانی بودن نفس در ابتدای خلقت و حرکت تکاملی آن باور دارد.به عقیده صدرا،آنچه در سیر تکامل جوهری نفس، موجب استکمال آن می گردد، ادراکات نفس است و هرمدرک با اتحاد با مرتبه ای از مراتب نفس، آن را تکامل می بخشد. علامه طباطبایی مدعا و برهان صدرالمتالهین در اثبات این مسیله را نمی پذیرد و خود راه جدیدی را در طرح و اثبات این مسیله پیش می گیرد. از نظر علامه نفس درادراکات کلی با جوهر عقلی متحد می گردد که این اتحاد از سنخ اتحاد حقیقت و رقیقت است.در این پژوهش مشخص می گردد که پذیرش نظر علامه مبنی بر اتحاد نفس با جوهر عقلی با دشواری های فروانی همراه است و حتی در صورت پذیرش این اتحاد، به رابطه ی نفس با معقولات و مفاهیم کلی که مسیله اساسی ملاصدراست، پاسخ داده نمی شود.همچنینتقریر دقیق برهان تضایف در این پژوهش، روشن می کند که برخی از انتقادات علامه به این برهان وارد است و تلاش محققین و معاصرین در حل این اشکالات ناموفق بوده است.

کلیدواژه ها:

اتحاد عاقل و معقول ، معقول بالذات ، تجرد علم ، برهان تضایف ، ملاصدرا ، علامه طباطبایی