ارزیابی شیوه های طبقه بندی طرح و نقش فرش ایران

تدوین نشدن کتب و مباحث هنرهای سنتی (خصوصا فرش دستباف براساس شیوه های علمی، همواره از جمله مواردی است که ذهن را به خود مشغول می نماید. سالهاست که ادبیات نوشتاری در زمینه طرح و نقش فرش به گونه ای عجیب بدون ساختار و توام با نواقص بسیار ارایه می گردد و هر یک از بزرگان صاحب قلم در این حوزه از ظن خود – چه درست و چه نادرست - بر آن افزوده اند و آشنا و بیگانه پای در جای پای دیگری - ولو در راهی نادرست - می گذارند. این مقاله تلاشی کوچک را در راه پروراندن این نگاه آغاز نموده است که جهت شناخت و طبقه بندی طرح و نقش قالی ایران نیازمند ساختارهایی متقن و محکم هستیم. مرور بخش هایی از کتاب هایی که از طرح و نقش نام برده و برای آنها طبقه بندی معرفی می کنند، نشانگر ناهمگونی تعاریف، نامشخص بودن مآخذ و ساختارها و همچنین تفاوت های فاحش آنها با یکدیگر است، چنانکه گویی برای طرح و نقش تنها مجموعه ای از عنوان ها و بدون هیچ هدفی شناختی و محتوایی گردآوری شده است. هیچ یک از این طبقه بندی ها اتکاء علمی لازم را دارا نیست ، از این رو در پی شناخت طرح و نقش می باید شیوه و تعاریفی را اتخاذ نمود که جامعیت لازم را دارا باشد و فاقد بیانی صرفا توصیفی و سلیقه ای باشد. از این رو این نوشتار نتیجتا این نظر را مطرح می کند که طرح را می توان معماری و تصویر کلی نقش های جای گرفته در یک متن دانست و نقش را عنصری خواند که با توانمندی های خاص خود، طرح را می آراید.

کلیدواژه ها:

طرح ، نقش ، فرش ، هنرهای سنتی