پژوهشی بر معماری و گونه شناسی کاروانسرای صفویه شهر سرایان

کاروانسرا از جمله یادگارهای پرارزش معماری ایران است که از روزگاران کهن به دلایل گوناگونی چون جریانهای اقتصادی، نظامی، جغرافیایی و مذهبی بنیان گردیده و در ادوار مختلف بهتدریج توسعه و گسترش یافته است. هر چند در مورد کاروانسراهای موجود در ایران تحقیقاتی انجام گرفته؛ اما با توجه به گستردگی این سرزمین هنوز کاروانسراهایی در گوشه و کنار کشور هستند که تا به حال کمتر به آن پرداخته شده است. کاروانسرای شهر سرایان، واقع در استان خراسان جنوبی از جمله همین نمونه هاست که در این نوشتار مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. به همین دلیل، با رجوع به منابع تاریخی و داده های موجود تلاش شده تا به معرفی معماری، گونه شناسی و مقایسه اثر با سایر بناهای همسان پرداخته شود. برآیند مطالعات و پژوهشهای صورتگرفته نشان میدهد که این کاروانسرا احتمالا در دوره صفویه و به سبک دو ایوانی ساخته شده است. و سوال اصلی تحقیق این است که آیا کاروانسرای سرایان با سایر کاروانسراهای هم عصر و بعد از آن از لحاظ پلان با هم هم قابل قیاس هستند هر چند کاروانسرای سرایان در فلسفه ساخت همانند سایر بناهای ایران با توجه به اقلیم موجود ساخته شده است؛ اما پلان بنا با هیچیک از کاروانسراهای ایران مشابهت دقیق نداشته و دارای پلانی منحصر بفرد است. در نگاه کلان نیز میتوان به اهمیت شهر سرایان در شبکه راه های ارتباطی کشور در دوره صفویه اشاره نمود که سبب شکل گیری و ساخت این کاروانسرا گردیده است.

کلیدواژه ها:

سرایان ، صفویه ، کاروانسرا ، معماری ، ایوان ، پلان