نگرش آموزه های اسلام در تحکیم حقوق کودکان

کودکان اولین کسانی هستند که در معرض هجمه های مستقیم انواع فشارها و مشکلات ناشی از زندگی بزرگ ترها قرار می گیرند. امروزه در جوامع توسعه یافته، مشکلات اخلاقی و از هم گسستگی خانواده ها گریبان گیر کودکان است. اما در کشورهای مسلمان، به سبب گرایش های اعتقادی و آشنایی بیشتر با احکام اسلامی، و انسجام خانوادگی وضعیت حقوقی کودکان جایگاه نسبی مناسب تری دارد. لذا، بهتر است دیدگاه اسلام درباره حقوق کودک را بررسی کنیم . البته هیچ مکتب و آیینی به اندازه دین مقدس اسلام، به حقوق کودکان توجه نکرده و سفارش های لازم را نداده است.در اندیشه آسمانی اسلام، همه کودکان، حقوق مشخصی دارند و همگان از اعمال هرگونه خشونت و بدرفتاری در حق آنان باز داشته شده اند. نکته قابل توجه این است که این حمایت ها از حقوق کودکان از طرف اسلام زمانی مطرح شد که هیچ نهادو سازمانی برای دفاع از حقوق کودکان وجود نداشته و اسلام با در نظر گرفتن همه نیازهای جسمی، روحی و ذهنی کودکان ، زمینه را برای زندگی بهتر کودکان در همه ابعاد فراهم آورده است. در مبانی حقوق اسلام توجه ویژه ای به حقوق کودکان شده همچنانکه در مباحث فقهی اعم از شیعه و سنی نیز حقوقی برای کودک به رسمیت شناخته شده که اکثرا بر پایه آیات و روایات است. در منابع فقهی، رساله ای مستقل به حقوق کودک اختصاص نیافته بلکه حقوق کودکان با توجه به موضوع آن ، در ابواب گوناگونی آمده است. ازجمله آن در ابواب ارث، حدود، قصاص، دیات، نکاح، طلاق و ولایت. می باشد. شماری از منابع فقهی شیعی به تبعیت از برخی منابع روایی، در بابی با عنوان احکام الاولاد، ضمن مباحث نکاح، به بسیاری از حقوق کودک و فرزند پرداخته اند؛. به طور مثال امام زین العابدین علیه السلام در رسالهالحقوق، که ابوحمزه ثمالی آن را روایت کرده، علاوه بر توجه به حقوق فرزندان، با عنوان حق الولد ، تعدادی از این حقوق را با عنوان حق الصغیر برشمرده است؛ از جمله: تعلیم و تربیت کودک (تثقیفه و تعلیمه)، چشم پوشی از خطاهای او و مهربانی و مدارا کردن با او. همچنانکه پیامبر اکرم و پیشوایان دینی در برخورد با فرزندان و به طور کلی، کودکان و نیز دیگر اعضای خانواده و بستگان خود، و تاکید فراوان آن ها بر خوش خلقی و برحذر داشتن از بد اخلاقی دارند..مثال دیگر از این مصادیق عبارت است از اینکه حقوق کودک از آن جهت که انسان هست اعم از حقوق فردی، اجتماعی و اقتصادی، با حقوق بزرگسالان یکسان می باشد .مثلا در برخورداری از حق حیات که مهم ترین و اساسی ترین حق هر انسان است، و نیز حق سلامت جسمانی، کودک و بزرگسال تفاوتی ندارند. براین اساس، مجازات سلب این حقوق هم در مورد هر دو یکسان است. حتی جنین انسان (حمل) به محض تکون، از حرمت و نیز اهلیت متمتع شدن از حقوق (البته به صورت ناقص) برخوردار است و به تدریج (به موازات رشد او) حقوق او بیش تر می شود. از دیدگاه فقها، نفس محترم همان قدر که بر بزرگسال صدق می کند نعل به نعل بر کودک و حتی بر جنین انسان، به ویژه پس از پیدایش حیات در آن (ولوج روح) نیز صادق است. یکی دیگر از مصادیق مهم حقوق کودک، تغذیه مناسب است. با توجه به این که نخستین غذای هر کودک شیر است، مادران توصیه شده اند که در دوره شیرخوارگی، حتی المقدور شیر خود را خوراک او قرار دهند، هر چند این کار به نظر بیش تر فقها تکلیف الزامی او به شمار نرفته است و در مواردی او برای این کار حق درخواست اجرت هم دارد. در اسلام، بنا به فرموده رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله : هیچ کاری بهتر از سیر کردن شکم گرسنه نیست و اگر این شکم گرسنه از آن فرزندان و کودکان او باشد، از وظایف و حقوق اوست، چنانچه رسول خدا صلی الله علیه و آله می فرماید: از حقوق فرزند بر پدر، آن است که جز غذای پاک و خوب به او ندهد.البته اگر والدین توانایی تامین مواد غذایی مناسب را نداشته باشند، این وظیفه دینی افراد جامعه است که نیازهای غذایی آنان را تامین کنند، چنانچه رسول خدا صلی الله علیه و آله می فرماید: هر کس سیر بخوابد و همسایه او در کنارش گرسنه باشد و او بداند، به من ایمان ندارد .حقوق فرزند خواندگان،آموزش کودکان،تادیب کودکان،تساوی بین کودکان از مصادیق بارز حقوق کودکان در اسلام میباشد که در مبانی حقوق اسلام توجه ویژه ای به آنها شده که در این مقاله سعی شده است به آن مبانی اشاره شود و مورد بررسی قرار گیرد که در این چکیده به صورت گذرا و خلاصه به آن اشاره ای گردید و در اصل مقاله مبانی و منابع آن اعم از شیعه و سنی به تفصیل بیان می شود.

کلیدواژه ها:

حقوق کودکان ، حقوق اسلام ، حق آموزش ، تغذیه مناسب ، خانواده