نقد و بازنگری دیدگاه مشهور اصولیون در موضوع حمل مطلق بر مقید (مقدمه دوم از مقدمات حکوت)

یکی از موضوعات مهم در مباحث الفاظ علم اصول، بحث مطلق و مقید است. آنجا که خطابی به صورت مطلق و دیگری به صورت مقید وارد می گردد، درصورت تعدد سبب، حکم و جهت، اختلاف دیدگاهی میان اصولیون نمی باشد اما در صورت وحدت سبب، حکم و جهت دیدگاه اصولیوان مختلف می گردد. اصولیون این بحث را در صورت کلی، زمنی که اطلاق بدلی است و زمانی که اطلاق شمولی است مورد بررسی قرار می دهند، زمانی که اطلاق بدلی باشد نیز آن را در دو صوتی که مخصص متصل و منفصل باشد به طور جداگانه مورد بررسی قرار می دهند، در خصوص حالت نخست یعنی اطلاق شمولی و مخصص متصل است، مشهور قایل به حمل مطلق بر مقید می باشند براین قول صاحب کفایه دیگران ادله ای اقامه کرده اند اما هریک وجه تقدیم مقید مطلق را یک چیز دانسته، آخوند اظهریت و میرزا قرینیت اما به نظر می رسد همانطور که برخی از مراجع معاصر فرموده اند وجه تقدم تتنجزیت می باشد نه هیچ یک از آن دو. اما صورتی که اطلاق بدلی و مخصص منفصل است، در اینجا نیز مشهور مطلق را مقید حمل نموده اند و استقراء در کلام اصولین پنج دلیل را بر قول مشهور نشان می دهد که تمامی آنها قابل خدشه و مناقشه است تنها دیدگاهی که می تواند لز قول مشهور دفاع نماید، مبنا و دیدگاه محقق اصفهانی در باب مخصص متصل و منفصل است از آنجا که ایشان کلام ایمه علیه السلام را در حکم کلام معصوم واحد در یک مجلس می داند، می توان مخصص منفصل را هم در حکم مخصوص متصل دانست و در مورد آن هم مطلق را بر مقید حمل نمود با این اضافه که دقت در روایات معصومین علیهم السلام نشان می دهد می توان آنها را به سه قسم تقسیم نمود و در هر مورد حکم متناسب با مقام را قایل شد. زمانی که اطلاق شمولی باشد نیز براساس مبنایی که آقای خویی مطرح می فرماید تفاوتی میان حکم اطلاق شمولی با بدلی نبوده لذا حکم همان است که در اطلاق بدلی گذشت.

کلیدواژه ها:

حمل مطلق بر مقید ، اطلاق بدلی ، اطلاق شمولی ، مخصص متصل ، مخصص منفصل