رشد جزایی (کنکاشی پیرامون ماده 91 قانون مجازات اسلامی)مصوب 1392

براساس قانون راجع به رشد متعاملین (مصوب (1313/6/13 که طی آن رشد را در سن هیجده سالگی محقق دانسته به سن بلوغ رسیدن دختر یا پسر به تنهایی کافی برای صحت معاملاتی که انجام میدهند نیست. بنابراین اگر این قبیل اشخاص برای ثبت معامله ای به یکی از دفاتر اسناد رسمی مراجعه کند طبعا0 تا زمانی که به هیجده سالگی نرسیده باشد، دفاتر مزبور تقاضای وی را نمی پذیرند و ایشان را علیرغم اینکه بالغ می باشد به جهت رشید نبودن، فاقد مسیولیت کامل تلقی می نمایند. در رابطه با مباحث کیفری هم از دیرباز این بحث مطرح بوده که آیا ما در مسایل کیفری هم نیاز به احراز رشد کیفری داریم یا خیر رسیدن به سن بلوغ جهت اثبات مسیولیت کامل کیفری مرتکب کفایت می کند یا خیر قانون مجازات اسلامی (مصوب (1392/2/1 در بحث مربوط به موانع مسیولیت کیفری (موضوع مواد 146 الی (159 همانند مواد 49 و 51 قانون مجازات اسلامی (مصوب (1370 صغر سن را از عوامل رافع مسیولیت کیفری اعلام کرده وملاک صغر سن یعنی سن طفولیت را بسان تبصره دو ماده 49 قانون سال 70، رسیدن به سن بلوغ شرعی دانسته است. از طرفی در ماده 147 قانون مجازات اسلامی سال 92 به تاسی از تبصره ماده 1210قانون مدنی، سن بلوغ در پسر پانزده سال تمام قمری ودر دختر نه سال تمام قمری تعیین شده است. بدین ترتیب کلیه کسانی که به سن بلوغ شرعی به نحو مذکور رسیده باشند یعنی در دختران نه سال تمام قمری 8) سال و 9 ماه شمسی) ودر پسران پانزده سال تمام قمری 14) سال و 6/5 ماه شمسی) سن داشته باشند با احراز سایر شرایط، - اگر نگوییم دارای مسیولیت تام کیفری- برخوردار از مسیولیت کیفری نقصان یافته تا سن 18 سال تمام (شمسی) خواهند بود. قانون مجازات اسلامی سال 92صراحتا0 مسیله رشد کیفری را نپذیرفته اما در ماده 91 اشاره به این نکته می کند که اگر افراد بالغ کمتر از 18 سال، مرتکب جرایم موجب حد یا قصاص شوند ولی اثبات شود که قبح عمل را نمی فهمیدند و متوجه ماهیت عمل نبوده اند حد یا قصاص، علیه آنها اجراء نشده و تبدیل به مجازات سبک تری همانند تعزیر می شود. بنابراین چنین می نمایاند که این راه وجود دارد تا در ارتباط با اشخاص کمتر از 18 سال و جرایم ارتکابی آنها اگر واقعا0 برای قاضی محرز شود که ایشان ماهیت عمل و قبح آن را درک نمی کردند به جای اجرای حد یا قصاص، حکم به مجازات تعزیری بدهد چرا که مجازات های تعزیری دامنه گسترده تری دارد و می تواند بیشتر براساس اهداف اصلاح وتربیتی اعمال گردد.از این رو به دلیل اهمیت انکارناپذیر مقوله رشد جزایی در تعیین نحوه و چگونگی میزان مجازات نوجوانان مطابق و همسو با مقررات و کنوانسیون های بین المللی و موازین حقوق بشری سعی گردیده در این گزیده ابتدایا0 به بحث پیرامون رشد جزایی و توصیف و تبیین آن پرداخته و سپس تحلیلی هر چند مختصر و کوتاه از ماده 91 قانون مجازات اسلامی جدید به عمل آید.

کلیدواژه ها:

بلوغ ، رشد جزایی ، مسیولیت کیفری ، شبهه ، کمال عقل