عوامل کالبدی موثر بر ادراک تراکم در محیط های مسکونی (نمونه موردی: محلات مسکونی شهر مشهد)

در سال های اخیر، در اغلب کشورهای توسعه یافته، توسعه متراکم به عنوان راهبردی برای دستیابی به پایداریاجتماعی موردتوجه دست اندرکاران قرار گرفته است. این در حالی است که در کشورهای درحال توسعه، مناطقمتراکم شهری عمدتا حاصل نگرش اقتصادی به محیط های مسکونی بوده و با هدف اسکان جمعیت بیشتری در یکمکان به وجود آمده اند. هرچند تراکم به عنوان معیاری کمی بر میزان فشردگی واحدهای مسکونی و جمعیت ساکن درآنها دلالت می کند، در عمل، شرایط زندگی ساکنان، ازجمله شرایط زندگی اجتماعی، امنیت در فضاهای مشترک وهمچنین شیوه ادراک محیط را تحت تاثیر قرار می دهد. ازاین رو علاوه بر کمیت، توجه به تاثیرات ذهنی و وجوه دیگرتراکم، از اهمیت بسیاری برخوردار است. ساکنان میزان تراکم موجود در محیط را نه بر مبنای تراکم های عددیآن محیط، بلکه براساس قضاوت ذهنی ادراک می کنند. این ادراک و قضاوت ذهنی، به نشانه ها و عواملی وابستهاست که عوامل کالبدی از مهم ترین آنها به حساب می آیند. با شناخت این نشانه ها و اولویت بندی و طراحی درجهت کاهش آثار منفی آ نها، می توان از تاثیرات منفی تراکم های مسکونی بالا کاست. این تحقیق با هدف توسعهدانش طراحی د رخصوص شیوه انتظام واحدهای مسکونی، بعد کمی کیفی تراکم را موردتوجه قرار داده و ازطریقمطالعات کتابخانه ای، مصاحبه با صاحب نظران، تنظیم پرسش نامه و پیمایش در سه محدوده مشابه به لحاظ پایگاهاجتماعی اقتصادی ساکنان، تراکم مسکونی و تراکم جمعیتی در شهر مشهد، به مطالعه مهم ترین عوامل کالبدیموثر بر ادراک تراکم می پردازد. از تحلیل داده های حاصل از 110 پرسشنامه تکمیل شده، با استفاده از تحلیل عاملاکتشافی، هشت عامل استخراج گردید که فاصله و ارتفاع ساختما نها، دید از درون واحدهای مسکونی و اشراف،از مهمترین آنها به حساب می آیند. نتایج نشان می دهد ادراک تراکم در محیط های مسکونی وابسته به پیکره بندیتوده و فضا، انتخاب گونه مسکن و شیوه انتظام اجزا و فضاهای باز مشترک در مجموعه هاست.

کلیدواژه ها:

محیط های مسکونی ، تراکم ، تراکم خالص مسکونی ، تراکم ادراکی ، تحلیل عامل اکتشافی