مضامین مشترک در شعر ابونواس اهوازی و حافظ شیرازی

سال انتشار: 1396
نوع سند: مقاله کنفرانسی
زبان: فارسی
مشاهده: 1,536

فایل این مقاله در 20 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد

استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:

لینک ثابت به این مقاله:

شناسه ملی سند علمی:

NCTMH03_105

تاریخ نمایه سازی: 26 مرداد 1397

چکیده مقاله:

ابونواس، حسن بن هانی، به سال 145 ه.ق. در اهواز متولد شده پس از چندی به دلایلی در بصره به تحصیل دانش های آن روزگار پرداخت و به منظور آموزش لهجه های گوناگون عربی در بادیه بسر برد و اندک اندک به دربار هارون الرشید راه یافت. شعر ابونواس آینه ی زندگی اوست. قصایدی که وی، بنابر جبر محیط و فرهنگ عربی در اسلوب قدما ساخته است یکدست نیست و در بیش تر مواقع به پای شعر آنان نمی رسد. این گونه اشعار تنها نشان می دهد که شاعر، از زبان تازی و ثروت ها و دشواری های آن اطلاعی عمیق داشته است. در زمینه شعر نوخاسته که او خود بارزترین نماینده آن است؛ شاعر نه به سبب اشعار معروف به زهدیات جلوه ی خاصی داشته است. اشعار نخجیرگانی طردیات وی بسیار عالی بود و الهامات شاعرانه اش تازه ترین و در عین حال ساده ترین قالب های بیان را یافته، همانا خمریات و ترانه های عشق جسمانی و غالبا غیرطبیعی او است؛ جز این که در خمریات موفق تر بوده است. اما متاسفانه کم تر قطعه ای را می توان یافت که در آن ابونواس شعر را با هرزه درایی های در نیامیخته باشد. آگاهی بسیار ابونواس از ادبیات کهن و شناخت او از لغت عرب و قدرت شاعری، به او امکان آن را داده بود که، در شیوه های کهن شاهکاری هایی به وجود آورد. چنان که مدایح او با مدایح شاعران سلف، مخصوصا شاعران اموی پهلو می زند. گفتار حافظ بر متن و همه ی درد فراق رازآمیز خود می گوید و آن سوز و گدازها و آه های آتشین و بی تابی ها از بی پایان گفتمان عرفانی قرار دارد. آنچه حافظ در باب ماجرا عشق گوشه و کناره های این ماجرا، در حقیقت، نه یک گفتار شخصی که یک گفتار عرفانی است و می باید به ضرورت نظام گفتمان بر زبان آید. یعنی آنچه در زمینه ی گفتمان بر زبان میآید دارای وجهی زبر شخصی است. کشف بازتاب گفتمان عرفانی در گفتار شاعرانه به معنای آن است که تمامی آنچه را که از زبان شاعر به گفتار درمی آید نمی باید به معنای واقعی تجربه ی شخصی گرفت، بلکه آن گفتارها معنای خود را از متن تاریخی میگیرند. لقب حافظ از آن جهت لسان الغیب است که فرهنگ قرآن و زبان عرب را کاملا آموخته و به آن اشراف داشته است. حافظ و ابونواس با وجود اشتراک در برخی مضامین شعری، البته تفاوت های فرهنگی و ماهوی نیز داشته اند. ظریف ترین شگرد، در میان همه ی شگردها و صنایع ادبی، لفظی و معنوی ایهام است، که شعر حافظ مالامال از آن است. سرمشق اصلی حافظ در فصاحت پروری قرآن مجید است و حافظ از قرآن و تفاسیر بلاغی به ویژه کشاف ز مخشری به نهایت درجه سود برده است و در دقایق کلام ربانی باریک شده است

کلیدواژه ها:

نویسندگان

حمید رضا زهره ای

استاد یار رشته زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خرم آباد

مارال صادقی

دانشجوی دکتری رشته زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خرم آباد