باژگونی مضامین و مفاهیم یک نماد ( مطالعه و تحلیل فرم کهن الگو و نقش مایه ی بز کوهی در آثار سفالی ایران باستان )

طبیعت در زندگی مردمان بیش از تاریخ نقش اساسی و بسزایی داشته است. بشر اولیه از تمامی اتفاقات و عناصری که در پیرامونش سپری شده است با تامل بر آن ها نگریسته، به طوری که تجسم تفکرات و اندیشه هایشان را در آثار روزمره ی زندگانیشان از جمله ظروف قابل مشاهده است. اکثرا نقش مایه ها حامل معانی و مضامین مورد توجه مردم اعصار گوناگون بوده اند و تداوم در طراحی آن ها، تغییرات تصویری هر دوره را آشکار می سازد. یکی از نقش مایه های اصلی در آثار هنری ایران، استفاده از آرایه های جانوری است. تصاویر بز کوهی یکی از شاخص ترین آرایه های حک شده بر وی آثار به خصوص سفالینه های باستانی می باشد که بر مبنای اعتقادات و مبانی فکری بشر کهن، حامل ارزش ها، نشانه ها، مفاهیم هستند. یکی از مضامین مهمی که در ارتباط با بز کوهی تفسیر شده است مفهوم آب می باشد. آب مهم ترین اسطوره در اعتقادات بشر بوده که رموز عمیقی را در خود پنهان دارد. از این رو نوشتار حاضر، تلاش دارد با نگاهی به اندیشه و باورهای مردم ایران باستان که منجر به تصویرگری نقش بز کوهی شده است، به بازنمایی و نمادشناسی کهن الگوی بز کوهی بپردازد. روش تحقیق به صورت تاریخی توصیفی بوده و با متد تحلیلی انجام شده است. جمع آوری اطلاعات از طریق منابع کتابخانه ای و سایت های معتبر جمع آوری گردیده است. نتایج نشان گر آن است که تصویر بز کوهی با عناصر بصری تجسمی دیگری همچون نقوش هندسی، گیاهی، انسانی، حیوانی همراه می باشد. تمامی فرم های بز کوهی به صورت هندسی و استرلیزه شده است. این نقش مایه با مضامین و نمادهایی مانند باروری، نیروی انسانی، ماه آب، حیات در ارتباط است و با فرهنگ بشریت باستان اجین شده است به گونه ای که این حیوان در زندگی، طبیعت، معاش، اقلیم، آداب و رسوم و شرایط اجتماعی بشر اولیه پیوستگی تنگاتنگی داشته است.

کلیدواژه ها:

نقش مایه ی بز کوهی ، نمادشناسی ، اسطوره آب ، سفالینه های ایران باستان