نشانه حالت فاعلی و غیرفاعلی در گیلکی و تبری

در این پژوهش به نشانه حالت فاعلی و غیرفاعلی در دو گویش گیلکی رشتی و تبری چالوسی پرداخته شده و با بهره گیری از دو روش کتابخانه ای و میدانی، روشن گردیده است که در گیلکی رشتی، اسم عام مفرد و جمع در حالت فاعلی با نشانه ویژه ای همراه نیست و نشانه های جمع در همه حالت های اسم، شکل واحد و ثابتی دارند. اسم خاص مفرد نیز در این گویش در حالت فاعلی با نشانه ای همراه نیست؛ اما اسم خاص جمع، طوری به کار می رود که قبل از نشانه جمع ویژه آن، یعنی san واجی شنیده می شود که ظاهرا همان تکواژی است که در جایگاه مضاف الیه با این اسم ها می آید. اگر این تکواژ، نشانه حالت باشد، باید بگوییم که اسم خاص گیلکی در حالت فاعلی با نشانه ای همراه است که با نشانه حالت اضافی یکی است. توجیه دیگر این است که این نشانه را جزیی از تکواژ جمع ویژه اسامی خاص، القاب و عناوین بدانیم. در این صورت باید پذیرفت که اسم خاص گیلکی نیز مانند اسم عام در حالت فاعلی فاقد نشانه ای است که بیانگر حالت باشد. در گویش چالوسی، اسم های عام و خاص مفرد در حالت فاعلی با نشانه ویژه ای همراه نیستند؛ ولی در اسم عام و خاص جمع، مصوتی که با نشانه جمع sun- همراه است، جالب و چالش برانگیز است. این مصوت که عموما در گویش چالوسی به شکل e-وگاه ә- شنیده می شود، همان وضعی را دارد که در خصوص اسم های خاص جمع در گیلکی گفته شد. اسم در گیلکی رشتی در حالت غیرفاعلی دو نشانه می گیرد á-ویا -a/-āوә-اولی á- بعد از مفعول و برخی از متمم ها ظاهر می شود و دومی -ә در پایان اسمی که در موقعیت مضاف الیه است. البته ә- به عنوان نشانه حالت مضاف الیهی با برخی از متمم ها نیز همراهی دارد. این نشانه های حالت در اسم های جمع نیز به همین شکل، پس از نشانه جمع ظاهر می شوند. در گیلکی با تغییر حالت اسم، علامت های جمع هیچ تغییری نمی کنند و نشانه حالت، بعد از تکواژهای جمع می آید. نشانه های حالت غیرفاعلی در گیلکی برای اسم های عام و خاص در هر دو وضعیت مفرد و جمع، یکی است. در گویش چالوسی، اسم در حالت غیر فاعلی دارای دو نشانه است: e-وre-که e- به صورت ә- نیز شنیده می شود. کاربرد e-از re-بیشتر است. e-بعد از اسم مفرد و جمعی ظاهر می شود که در موقعیت نقش پذیری مفعول، مضاف الیه و متمم باشد. re-هم بعد از مفعول می آید؛ زمانی که پایان کلمه مصوت باشد. هر دو نشانه با اسامی عام و خاص به کار می روند. نشانه حالت غیر فاعلی در تبری چالوسی، در صورت همراه بودن اسم با تکواژهای جمع، بلافاصله پس از این تکواژها ظاهر می گردد. اسم تبری در حالت غیرفاعلی تقریبا دارای همان قواعد و ویژگی هایی است که در گیلکی دیده می شود

کلیدواژه ها:

نشانه حالت ، حالت فاعلی و غیرفاعلی ، گیلگی ، تبری