سیل و فرسایش دو تهدید جدی برای قنوات (مطالعه موردی: قنات ایور در شهرستان گرمه)

قنات یکی از قدیمی ترین شیوه های استحصال آب هست که مجموعه ای از چند میله و یک کوره (کوره های) زیرزمینی است که با شیبی کمتر از شیب سطح زمین، آب موجود در لایه های آبدار زمین را به کمک نیروی ثقل و بدون کاربرد هیچ نوع انرژی با جریان طبیعی جمع آوری می کند و به سطح زمین می رساند؛ به عبارت دیگر، قنات را می توان نوعی زهکش زیرزمینی دانست که آب جمع آوری شده توسط این زهکش به سطح زمین آورده می شود و به مصرف آبیاری یا شرب می رسد. در سال های اخیر بسیاری از قنات ها به دلیل خشک سالی های طولانی خشک شده و یا دچار کم آبی شده اند. در این میان تلاش هایی برای نجات قنوات صورت گرفته که بیشتر معطوف به مرمت و لایروبی قنوات است. از طرفی وجود سیلاب های مخرب و فرسایش نیز یکی از تهدیدهای جدی برای قنات های مناطق خشک و نیمه خشک است که از دید متولیان مغفول مانده است. در این مطالعه به صورت موردی قنات کلاته ایور موردبررسی قرارگرفته و ضمن شناسایی مشکلات، راهکارهایی برای مقابله با این مشکلات پیشنهادشده است. تثبیت بستر مسیل های مجاور قنات که سبب زهکش شدن جریان از قنات به سمت مسیل شده و انحراف سیلاب و انتقال ایمن آن از محدوده قنوات به پایین دست برای کنترل فرسایش آبکندی ازجمله راهکارهایی است که پیشنهاد گردیده است.

کلیدواژه ها:

قنات ، سیل ، فرسایش ، خراسان شمالی