بررسی وضعیت ماهیان ترانس ژنیک در کشور

رشد سریع بیوتکنولوژی در دهه های اخیر و قابلیت های عظیم آن در زمینه علوم مختلف از جمله کشاورزی و محیطزیست و ایجاد فرآورده های نسبتا زیاد حاصل از آن توجه دانشمندان و دولتمردان کشورهای جهان را به خود جلب کرده است.اکنون محققان با در اختیار داشتن امکانات آزمایشگاهی مدرن مولکولی قادرند ژن های مختلف آبزیان را مورد بررسی وشناسایی قرار داده و ژنوم آنها را تفکیک کنند و با استفاده از روش های مختلف ژن های طبیعی ماهیان را دستکاری(GMO) نموده و با پیوند ژن های سایر موجودات ترکیبات جدید و یا آبزی و ماهی تازه ایی (Transgenic) بوجود آورند. بعبارت دیگر این آبزی جدید علاوه بر ماده ژنتیکی خود ، مقداری ماده ژنتیکی اضافی با منشاء گونه دیگری (Exogeneous) را نیز دارا است. متاسفانه و یا خوشبختانه این ماهیان ترانس ژنیک همانند ماهیان طبیعی توانایی انتقال ژن به نسل های آینده را دارند و می توانند ژن بیگانه (Exogene) پیوند شده خود را به نسل های آینده خود انتقال دهند. رهاسازی و یا فرار این آبزیان می توانند منابع ژنتیکی ذخیره گاه های آبزیان کشور را با فاجعه تغییر و دگرگونی ژنتیکی مواجه نمایند.بررسی های اینجانب و امارهای غیر رسمی حاکی از ورود حداقل 15 گونه ماهی ترانس ژنیک که عمدتا زینتی هستند، بهکشور می باشد تحقیقات زیادی اثبات کردند که ماهیان ترانسژنیک منجر به انقراض ماهیان وحشی شده، بنابراینخطرناک هستند، اما این نکته همچنان از ارزش تجاری آنها چیزی کم نکرد.ماهی گلدفیش کوچک (Goldfish) که از ماهیان آکوآریومی است، یکی از بهترین نمونه های آزمایشگاهی می باشد. تا کنون آزمایشهای بسیاری در رابطه با دستکاری ژنتیکی (GMO) این ماهیان به منظور تولید رنگدانه قرمز و سبزفلورسنت انجام شده، و امروزه آنها به عنوان بهترین حیوان خانگی آکواریومی معرفی شده است.در سالهای اخیر ماهیان ترانسژنیک زینتی با ویژگی های مختلف مشتری پسند تولید و به کشورهای مختلفی از جمله ایرانصادر گردیده است.ماهیان ترانسژنیک زینتی توانایی های زیادی در اقتصاد شیلاتی کشور دارند و نگرانی هایی را نسبت به اثرات زیان آوراحتمالی ناشی از ماهیان ترانسژنیک آزاد شده و یا گریخته به اکوسیستم طبیعی ایجاد نموده اند.بیشترین تمرکز ماهیان ترانسژنیک بر روی ماهیان آزاد، قزل آلا، کپورماهیان ، تیلاپیا و ... میباشد. ماهی قزل آلا و ماهیآزاد ترانسژنیک به عنوان منبع عظیم پروتیینی بیشتر بازار را به خود اختصاص داده اند.ماهی قزل آلای پرورشی که با هورمون رشد ماهی قزل آلای اقیانوس آرام و ژن ضد انجماد ماهی قطب شمال دستکاریژنی شده است بیشترین تولید را به خود اختصاص داده است.ماهیان تیلاپیا، بومی آفریقا میباشد که در سراسر جهان بعد از کپورماهیان در مقام دوم ماهیان پرورشی قرار دارد ، قیمتبازار این ماهیان نصف قیمت ماهیان قزلآلا میباشد. اغلب ماهیان تیلاپیا با ژن رشد هورمون خوک جزء ماهیان ترانسژنیک محسوب شده، این ماهیان سه برابر ماهیان وحشی بزرگتر میشوند. اتاق تهاتر ایمنی زیستی کشور (Biosafet ClearingHouse (BCHیک مکانیزم تبادل اطلاعاتی است که به موجب ماده 20 پروتکل ایمنی زیستی کارتاهنا برای تسهیل تبادل اطلاعات و تجربیات بدست آمده در رابطه با موجودات دستورزی شده ژنتیکی (LMOs) ایجاد شده است. به دلیل اهمیت BCH اتاق تهاتر ملی ایمنی زیستی در کشور تاسیس گردیده است. در حال می دانیم که تغییرات ژنتیکی بسیاری بر روی ماهیان انجام شده (ماهی ترانسژنیک) اما آنها تا کنون بدون اجازه نامه ای اتاق تهاتر ایمنی زیستی کشور (Biosafety Clearing-House (BCH به ایران وارد شده و بدون اطلاع و یا تایید نظارتی سازمانهای مسیول (سازمان دامپزشکی ، سازمان شیلات، سازمان حفاظت از محیط زیست) در کشور به فروش می رسد.اتاق تهاتر جمهوری اسلامی ایران در راستای قانون ایمنی زیستی کشور است، با الحاق کشور به پروتکل کارتاهنا بایدقوانین زیستی که در کشور تدوین می شود در راستای پروتکل ایمنی زیستی کارتاهنا باشد. از این رو مجلس شورایاسلامی قانون ملی ایمنی زیستی کشور (National Biosafety Low) را به عنوان مهمترین سند ملی درخصوص موجودات زنده تغییر شکل یافته ژنتیکی را در 29 مرداد 1382 تدوین و تصویب کردند.

کلیدواژه ها:

ماهیان ترانسژنیک ، پروتکل ایمنی زیستی کارتاهنا