بررسی آستانه توپوگرافی در گسترش آبکندهای جنوب فارس

در مبحث فرسایش خاک برای تعیین فرآیند غالب و موثر هیدرولوژیک در ایجاد فرسایش آبکندی از روابط آستانه (Threshold) استفاده می کنند. علت استفاده از این روابط را طبیعت غیر خطی و پیچیده اکوسیستم ها و رفتار آنها به عوامل موثر می دانند. یکی از آستانه های مورد استفاده در تحقیقات فرسایش آبکندی، آستانه توپوگرافی (Topographic threshold) است. آستانه توپوگرافی به بررسی تاثیر شیب و مساحت حوزه آبخیز بر ایجاد و گسترش فرسایش آبکندی می پردازد. در این تحقیق سعی گردیده است تا در برخی مناطق آبکندی استان فارس به بررسی نقش شیب و مساحت آبخیز بر گسترش آبکندها پرداخته و به تعیین نوع فرآیند هیدرولوژیک غالب در منطقه اشاره نمود. در این تحقیق چند منطقه آبکندی در جنوب فارس واقع در آبخیزهای لامر، علامرودشت و لارستان مشخص شد و حداقل 15 آبکند در هر منطقه انتخاب گردید. شیب و مساحت آبخیز واقع در بالا دست آنها با استفاده از نقشه توپوگرافی با مقیاس 1:25000 تعیین گردید. مساحت توسط پلانیمتر دیجیتال اندازه گیری شد. برای تعیین آستانه توپوگرافی از روش رگرسیون خطی و ضریب تبیین استفاده شد. نتایج تحقیق نشان داد که رابطه توانی S=aAb در مناطق آبکندی منتخب بین شیب و مساحت برقرار است و توان b در هر سه منطقه منفی اسن که نشانه تاثیر و عملکرد فرآیند رواناب سطحی در گسترش آبکندهای این مناطق است. نتایج حاصل از اندازه گیریها نشان داد که آبخیز واقع در بالا دست هر آبکند دارای یک بخش کم شیب و یک بخش شیبدار است. رابطه رگرسیونی از نوع توانی بین شیب و مساحت کل آبخیز، مساحت شیبدار و کم شیب به طور جداگانه بدست آمد. نتایج حاصله بیانگر این واقعیت است که ضریب تبین در روابط بین شیب و مساحت کل و شیبدار بسیار کوچکتر از مساحت کم شیب است. به عبارت دیگر توان b در مناطق کم شیب مقدار بیشتری را نشان می دهد و ضریب تبین آن رابطه نیز بزرگتر است درحالیکه در مناطق شیبدار ضریب تبین کاهش پیدا کرده که نشانه همبستگی کمتر این دو پارامتر می باشد.

کلیدواژه ها:

آستانه توپوگرافی ، گسترش آبکند ، فرآیند هیدرولوژیک ، جنوب فارس ، مساحت آبخیز ، شیب