دفاع از نقد اخلاقی هنر: گزارش و نقد اصالت زیبایی شناسی نیچه

زمینه: میتوان گفت که مساله موجهبودن نقد اخلاقی هنر، دست کم از سه سده اخیر بدین سو، در شمار یکی از مهمترین مسایل مربوط به ارتباط میان هنر و اخلاق بوده است و همواره مخالفان و موافقانی جدی داشته است. عموم مخالفان نقد اخلاقی، با پذیرش هر دو دسته ارزش اخلاقی و زیبایی شناختی، کوشیده اند تا نشان دهند که این دو حوزه از یکدیگر مستقل اند و، بنابراین، نمیتوان از منظر اخلاق به نقد هنر پرداخت؛ اما نیچه پا را از این فراتر گذاشته است و اصل ارزشهای اخلاقی را به مبارزه خوانده است. یعنی در برابر اخلاق گرایان، موضعی اخلاق ستیزانه اتخاذ کرده است. به گمان او، ارزشهای اخلاقی، در مقایسه با ارزش های زیبایی شناختی، اصالت و اعتباری ندارند و، بنابراین، نه فقط هنر، که کل ساحتهای زندگی را باید بر طبق ارزشهای زیباییشناختی مورد ارزیابی قرار داد. این دیدگاه او رااصالت زیبایی شناسی خواندهاند. در جستار حاضر با تحلیل فلسفی سخنان خود نیچه، و نیز با درنظر داشتن تفسیرهای شارحان او، نخست گزارشی دقیق از این دیدگاه عرضه شده و آنگاه به نقد آن پرداخته شده است. نتیجه گیری: سخنان نیچه، به رغم بصیرتهای ژرفی که در این باب میبخشند، اثبات نمیکنند که ارزشهای زیباییشناختی حقانیت وسودمندیای بیش از ارزشهای اخلاقی دارند. بنابراین، از این لحاظ همچنان میتوان از موجهبودن نقد اخلاقی، به طور کلی، و نقد اخلاقی هنر،به طور خاص، یعنی نقد آثار هنری با تکیه بر ارزشهای اخلاقی، در کنار نقد زیبایی شناختی، یعنی نقد آثار هنری با تکیه بر ارزشهای زیبایی شناختی، سخن گفت.

کلیدواژه ها:

نقد اخلاقی ، هنر ، اصالت زیبایی شناسی نیچه