معماری ایرانی در خانه های سنتی

معماری به عنوان یکی از مهم ترین و کهن ترین فنون و هنرهای تمدن بشری با خانه سازی یا معماری مسکونی آغاز شده است. قبل از شکل گیری معماری مسکونی انسان ها در غارها و پناهگاه های سنگی و یا در زیر پناهگاه های موقت ساخته شده از شاخ و برگ درختان و پوست حیوانات زندگی می کردند. در حدود 10هزار سال پیش به دنبال تحولات گسترده در زمینه کشاورزی، دامداری و استقرار در دشت ها (تحولات مزبور اصطلاحا انقلاب نوسنگی نامیده می شود) اولین منازل مسکونی ساخته شدند و این سرآغاز معماری و به ویژه معماری مسکونی به شمار می آید. اولین خانه های ساخته شده بسیار ساده، کوچک و ابتدایی بودند و در ساخت آن ها از گل و سنگ، که طبیعت به سهولت در اختیار انسان قرار می داد، استفاده شده بود. (مولازاده، محمدی، .(1386از میان فضاهایی که انسان در آن ها حضور می یابد، خانه فضایی است امن، که آدمی به طور روزمره از آن تاثیر می گیرد و بر آن تاثیر می گذارد؛ اولین فضایی است که آدمی احساس تعلق فضایی را در آن تجربه می کند، مجموعه حواس پنجگانه به طور دایم سرتاسر آن را طی می کند و در مدت کوتاهی بدان خو می گیرد(بیتی، .(1389 فضاهای زیستی و سکونتگاهی در همه نقاط ایران در گذشته از دو نوع فضای مصنوع و محصور و فضای باز تشکیل می شد . شکل و خصوصیات کالبدی فضاهای باز مسکونی و چگونگی ترکیب آن با فضای ساخته شده بسیار متنوع بوده است. حیاط یا فضاهای باز در واحدهای مسکونی، کارکردهای بسیار متنوعی دارد که یکی از آن ها نقش و کارکرد فرهنگی و آیینی است. در ساختمان هایی که حیاط مرکزی محصور داشتند، یکی از کارکردهای مهم عبارت بود از ایجاد فضایی امن و محدوده ای که حریم خانواده به شمار می رفت و از دیدرس افراد نامحرم و غریبه دور بود. این کارکرد مهم حیاط در نواحی دارای خانه های درونگرا سبب شده است که برخی از پژوهشگران بیان دارند که همین کارکرد حیاط موجب پیدایش آن شده است و در این زمینه پدیده های فرهنگی را عامل شکل گیری آن بدانند(سلطان زاده، (1390