بررسی اثرات خشکسالی بر روی سطح آبهای زیرزمینی مطالعه موردی : شهرک های صنعتی منطقه اشتهارد و بویین زهرا

خشکسالی یکی از پدیده های جوی است که بخش های مختلف محیطی را در طول دوره حاکمیت تحت تاثیر قرار می دهد. یکی از بخش های متاثر شده از شرایط بلند مدت خشکسالی منابع آب های زیرزمینی است که متاسفانه کمتراز سایر بخش ها مورد توجه قرار گرفته است. بنابراین ضرورت مدیریت منابع آب زیرزمینی و پایش تغییرات کمی و کیفی این منابع آب با ارزش به خصوص در مناطق خشک و نیمه خشک امری بدیهی به نظر می رسد. از این رو در این تحقیق سعی بر آن است تا با بررسی روند تغییرات شاخص خشکسالی هواشناسی (SPI) و تغییرات سطح آب زیرزمینی در یک بازه زمانی بلند مدت، چگونگی ارتباط میان پارامترهای اقلیمی (به خصوص بارش) و تغییرات سطح آب در محدوده شهرک های صنعتی منطقه اشتهارد و بویین زهرا بررسی گردد. بدین منظورنسبت به تهیه آمار ایستگاه های هواشناسی واقع در منطقه مورد مطالعه و اطلاعات مربوط به تراز و عمق چاه های آب زیر زمینی از سازمان های مربوطه اقدام گردید. از آنجایی که برای محاسبه شاخص SPI داده های آماری هواشناسی 20 ساله و بیشتر مورد نیاز است، بنابراین دو ایستگاه هواشناسی جهت بررسی این شاخص انتخاب شدند و آمار بارندگی آنها از سال 1370 تا 1392 تهیه شد و سپس به منظور تعیین وضعیت خشکسالی هواشناسی شاخص SPI از طریق نرم افزار DIP برای منطقه مورد مطالعه در مقیاس زمانی ماهانه، 3 ماهه، 6 ماهه و 12 ماهه محاسبه شد و وضعیت رطوبتی هر بازه مشخص گردید. سپس همانند شاخص SPI، شاخص منابع آب زیر زمینی (GRI) برای دوره آماری مشخص شده براساس شاخص SPI، مقادیر ارتفاع سطح آب زیر زمینی و میانگین ارتفاع سطح آب زیر زمینی محاسبه شد. براساس SPI در ایستگاه نجم اباد در طی دوره آماری، 6 مورد خشکسالی اتفاق افتاده که شدیدترین آن با مقدار SPI سالانه برابر با 91/1- و در سال 1376-1375رخ داده است. 9 مورد نرمال(خشک)، 4مورد مرطوب و 2 مورد بسیار مرطوب به وقوع پیوسته است. ترسالی بسیار شدیدی با مقدار SPI سالانه برابر با 14/2 در سال 1375-1374 اتفاق افتاده است. نتایج نشان داد که بیشترین ضریب همبستگی ماهانه بین شاخص SPI و فراسنج های کمی آب زیرزمینی اشتهارد، در مقیاس 24 ماهه در سطح 01/0 و احتمال 99 درصد معنی دار می باشد همچنین بین فراسنج های کمی آب زیرزمینی اشتهارد با شاخص SPI ایستگاه نجم آباد در مقیاس 24 ماهه همستگی بالایی وجود داشت. بنابراین خشکسالی هواشناسی در نجم آباد به طور متوسط پس از گذشت دوسال بیشترین تاثیر خود را بر منابع آب زیرزمینی دارد. شدت و حجم خسارات و روند فزاینده خشکسالی و تاثیرات سوء اقتصادی، اجتماعی زیست محیطی آن به عنوان یک پدیده طبیعی همچون سایر پدیده های طبیعی به مدد علم برنامه ریزی و مدیریت صحیح قابل پیش بینی و کنترل می باشند و می توان خسارات ناشی از آن را به حداقل رسانید. لذا ادامه روند خشکسالی ایجاب می کند تدابیر موثری به خصوص جهت پیشگیری از این وقایع به عمل آید.

کلیدواژه ها:

خشکسالی هواشناسی ، خشکسالی هیدرولوژی ، شاخص منابع آب زیر زمینی ، بزرگی خشکسالی ، بویین زهرا ، اشتهارد ، GRI ، SPI