ارزیابی مقاومت به خشکی در ارقام بومی گندم دوروم ایران تحت شرایط تنش آبی و آبیاری طبیعی

تنش خشکی یکی از مهمترین تنش های غیرزنده محیطی است که باعث کاهش عملکرد گیاهان زراعی به ویژه در مناطق خشک و نیمه خشک جهان می شود. حفظ و بهره گیری از تنوع ژنتیکی می تواند یک استراتژی مفید در امر اصلاح برای مقاومت به خشکی باشد. به منظور شناسایی منابع مقاومت به خشکی و نیز صفات موثر بر عملکرد و بررسی میزان تنوع این صفات در مطالعه حاضر تعداد 20 رقم بومی و 2 رقم تجاری گندم دوروم از نظر برخی صفات فنولوژیک ، فیزیولوژیک و مورفولوژیک مرتبط با مقاومت به خشکی تحت شرایط تنش آبی و نرمال در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار در سال 1384 در کرج ، بررسی شدند. نتایج تجزیه واریانس صفات نشان داد که ارقام اختلاف معنی دار از نظر تمام صفات به جز تعداد برگ با همدیگر داشتند. تنش خشکی بیشترین تاثیر را بر روی صفات وزن سنبله ، عملکرد دانه و محتوای آب نسبی داشته است . نتایج حاصل از تجزیه همبستگی تحت شرایط تنش آبی و آبیاری طبیعی نشان داد که صفات اجزاء عملکرد شامل تعداد سنبلچه در سنبله ، وزن صد دانه ، تعداد دانه در سنبله و وزن سنبله ، و همچنین صفات عملکرد بیولوژیک ، شاخص برداشت و طول پدانکل همبستگی مثبت و معنی داری را با عملکرد دانه بوته داشتند. تجزیه رگرسیون گام به گام صفات نشان داد که در شرایط نرمال صفات شاخص برداشت ، عملکرد بیولوژیک، تعداد سنبلچه و روز تا گلدهی دارای اهمیت بیشتری می باشند. در شرایط تنش آبی نیز وزن سنبله های بوته ، تعداد دانه در سنبله ، تعداد پنجه ، شاخص برداشت و عملکرد بیولوژیک دارای اهمیت بیشتری می باشند. شاخص های میانگین هارمونیک ، متوسط تولید، میانگین هندسی تولید و شاخص تحمل به خشکی ، که همبستگی مثبت و بسیار معنی داری با عملکرد ارقام در شرایط تنش آبی و بدون تنش داشتند، به عنوان بهترین شاخص ها شناخته شدند. بر اساس مقادیر این شاخص ها و همین طور رسم بای پلات بر اساس تجزیه به مولفه های اصلی ارقام 21، 15 و 9 مقاومترین ارقام و ارقام 5، 4، 6 و 8 حساس ترین ارقام می باشند. نتایج حاصل از شاخص های مذکور در تایید نتایج آزمون مقایسه میانگین ها که در این آزمون ارقام 9 و 15 بالاترین عملکرد دانه را در هر دو شرایط تنش آبی و آبیاری طبیعی دارا بودند.

کلیدواژه ها:

تنش خشکی ، گندم دوروم ، شاخص های تحمل خشکی ، رسم بای پلات