نسبت دو معنای ماهیت ( مابه الشیء هوهو و مایقال ی جواب ماهو ) در فلسفه ابن سینا

ماهیت دارای دو معنای مشهور است: ما به الشیء هوهو یا وجود و ما یقال فی جواب ما هو یا مفهوم کلی شیء ملاصدرا نخستین کسی است که به این دو معنا، و مدلول هریک تصریح داشته است. این دیدگاه، با اصالت و وحدت وجود به عنوان مهمترین مبانی نظام صدرایی سازگار و حتی ملازم است. در عین حال با توجه به این که این دو اصل نزد فیلسوفان پیش از صدرا و به طور خاص ابن سینا مطرح نبوده اند حتی اگر بتوان دو معنای یاد شده را از برخی عبارات شیخ برداشت کرد، به دلیل اختلافات بنیادی نظام سینوی و صدرایی نمی توان نسبت میان آنها را در این دو نظام فلسفی یکسان دانست. در فلسفه ابن سینا ماهیت چیزی نیست جز ما به الشیء هو هو که عینا همان حقیقت و ذات شی و متمایز از وجود است. اگر ما به الشیء هو هو یاماهیت شیء، مجهور باشد، از آن به ماهو سوال می شود و پاسخ یا همان ما یقال فی جواب ما هو ، مفهومی است که دلالت تام بر ما به الشیء هو هو دارد. بنابراین، این دو معنای ماهیت برخلاف آنچه در فلسفه صدرا ملاحضه می شود، نسبت دال و مدلول به یکدیگر دارند و از جهت می توان گفت دومرتبه یا دو مقاله از یک امرند. با این تفسیر، دیگر تاویلاتی که صدرا و پیراوان او از منظر حکمت متعالیه از برخی عبارات شیخ دارند، لازم نمی آید.

کلیدواژه ها:

ماهیت ، مایقال فی جواب ماهو ، ما به الشیء هو هو ، وجود ، حد ، ابن سینا ، ملاصدرا