ریشه یابی مفهوم تزیینات خانه های قدیمی تبریز در دوره قاجار

در دوره قاجار، یک تحول بنیادین در معماری ایران صورت گرفت. جامعه سنتی ایران مواجه با نسیم ها و گاها تندبادهای مدرنیته قرار گرفت و بسیاری از هنجارهای اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و هنری دستخوش تغییرات شد. معماری نیز خارج از این تغییر و تحولات نبوده و پیکره معماری سنتی ایران و اصول نظری و شیوه های اجرایی آن در مقابل شرایط جدیدی قرار گرفت. برخی این دوره را دوره انحطاط می دانند و برخی شکوفایی و نوآوری معماری ایرانی. تبریز در دوره قاجار یکی از مهمترین شهرهای ایران با پیشینه تاریخی و فرهنگی، از گذشته های دور بنیانگذار بسیاری از سبک های هنری و پیشگام در عرصه های فرهنگی و اجتماعی بوده است. آنچه این شهر را برجسته می کند دارالسلطنه بودن شهر در دوران قاجار است. به عنوان مرکز ولیعهد نشین عصر قاجار و دومین شهر پررونق کشور از لحاظ داشتن خانه های قدیمی، بسیار در خور توجه است که مقارن با دوره تجدد و آشنایی با تمدن اروپا بوده است. این مقاله پس از بررسی متون و سفرنامه های تاریخی به مدد مشاهدات میدانی سعی در ریشه یابی مفهوم تزیینات و معرفی شاخص های اصلی تزیینات نما در 8 مورد از خانه های مسکونی تبریز در دوره قاجار دارد و چگونگی نمود عناصر معماری مدرن را در نمای بناها بررسی می کند که معماران ایرانی علیرغم نفوذ عناصر معماری مدرن در نما توانستند به این عناصر رنگ ایرانی بدهند و وحدت و هماهنگی ابنیه را با سایر فضاهای شهری برقرار کند. برای این منظور ابتدا درباره زمینه های تاریخی و فرهنگی معماری موجود در زمان قاجاری و سپس به معماری اواسط و واخر دوران قاجار که اوایل ورود مدرنیته به معماری ایرانیان بوده است پرداخته شده است. قسمت یافته های تحقیق و بحث شامل جداولی است که به بررسی الگوهای مطرح در طراحی ستون ها، نحوه قرارگیری ایوان بر اساس محور اصلی نما، تزیینات ایوان ستون دار و جداره بیرونی نمای ایوان ستوندار در بنا پرداخته است و در آخر از مباحث یاد شده نتیجه گیری شده است.

کلیدواژه ها:

نما ، تزیینات ، ایوان ستوندار ، تبریز ، دوره قاجاری