خراسان در شعر ملک الشعرا

در میان دیدگاه های یک شاعر درباره مسایل مختلف از قبیل روابط اجتماعی، رابطه انسان با خدا و طبیعت، کند و کاو روانآدمی و ...، نوع نگاه یک شاعر یا نویسنده به شهر زادگاه خود میتواند مهم باشد، چرا که در سایه توجه به آن شهر میتواننوع اندیشه و عاطفه وی را به تاریخ و ادبیات و دین سنجید. محمد تقی بهار (ملک الشعرا) به عنوان شخصیتی چندبعدی که همدر نظم و هم در نثر و هم در تحقیقات ادبی دارای جایگاهی ویژه در دوره مشروطه و معاصر است، دارای آثاری است که ازجنبه های مختلف دارای ارزش بررسی هستند. از جمله آن که وی در اشعارش اعتنای فراوانی به خراسان نشان میدهد که دربرخی موارد از علاقه ساده یک انسان به شهر و دیار خود فراتر است. تاریخ ایران به ویژه خراسان قدیم به شدت مورد توجهملک الشعرا بود و از این رو به زبانهای ایران باستان و نیز به فردوسی و شاهنامه علاقه فراوان نشان داد. به نظر میرسد نگاه ویبه خراسان به هیچ وجه تکبعدی نیست، بلکه دارای جنبههای متکثر و متنوعی است که از نکوهش پارهای رفتارها و یا عواملحکومت تا ذکر مفاخر خراسان و ستایش خراسانیان را دربرمی گیرد. گاهی هم خراسان را در قیاسی معنادار در تقابل با پایتخت،که از آن به ری تعبیر میکند، قرار میدهد. در این مقاله خواهیم کوشید با شیوه توصیفی- تحلیلی جنبه های مختلف منطقهخراسان را در حوزه اندیشه و عاطفه ملک الشعرا بررسی کنیم و از این جهت در دیوان مرحوم بهار همه مواردی را که در سهحوزه خراسان ، مشهد ، و طوس وجود داشت، استخراج کرده ایم.

کلیدواژه ها:

ملک الشعرا بهار ، خراسان ، طوس ، مشهد