جایگاه اصل علیت در اندیشه اسلامی (با تاکید بر آرای علامه طباطبایی)

اصل علیت یا برهان علیت ( The Causal or cosmological Argument )از دو جنبه خداشناسی و انسان شناسی و نیز مسایل مربوط به این دو حایز اهمیت است. از جنبه خداشناسی، اصل علیت دست کم از لحاظ تاثیر مقدمات استدلال به عنوان علت بر نتیجه استدلال، مبنای تمام استدلال های اثبات ذات احدیت است و از جنبه انسان شناسی ارتباط این اصل با توحید افعالی و اختیار انسان، باب گسترده ای را بازی می کند که زیربنای بسیاری از مبانی انسان شناسی قرار می گیرد. از این رو، بحث درباره مسایل اصل علیت از اصلی ترین و مهم ترین مباحث فلسفه و اندیشه اسلامی از ابتدا تاکنون بوده است. در میان اندیشمندان و فیلسوفان مسلمان، اصل علیت مبنا و ریشه تمام استدلال های دیگر شناخته شده است. در دوره جدید، از سوی برخی از دانشمندان شبهاتی بر اصل علیت وارد آمده است تا آن را از مبنای نادرست یا مردد بدانند. به همین دلیل، فلسفه اسلامی معاصر توجهی دوچندان به تبیین این اصل اساسی داشته اند. علامه طباطبایی به عنوان یکی از بزرگ ترین اندیشمندان و فیلسوفان در آثار خود، جنبه های گوناگون اصل علیت را بررسی کرده است. این مقاله با روش مطالعه کتابخانه ای به دنبال پاسخ به این سوال کلی است که پذیرش و باور به اصل علیت چه جایگاهی در فکر و اندیشه اسلامی دارد بنابراین هدف، ابتدا مبانی و کلیات دیدگاه فلسفه اسلامی و متکلمان درباره اصل علیت احصا شده است و با تاکید بیشتر بر نظرات علامه طباطبایی به پاسخ این سوال دست خواهیم یافت.

کلیدواژه ها:

اصل علیت ، اندیشه اسلامی ، فلسفه اسلامی ، علامه طباطبایی