تاملی پیرامون روایت کشتن یهودیان بنی قریظه در منابع تاریخ و تفسیر

قبیله بنی قریظه یکی از قبایل یهودی ساکن در اطراف مدینه بوده است که بارها توطیه کرده وبه همراهی با مشرکین در جنگهای پیامبر، به مصاف با مسلمانان برخاسته است و در نهایت، عده ای از آنان نابود و عدهای دیگر مجبور به کوچ از آن سرزمین میشوند. قرآن داستان این گروه را در سوره احزاب به صورت فشرده و گذرا بیان کرده و به شکل ساده از کنار آن می گذرد، درحالیکه در میان مستشرقین و برخی نویسندگان معاصر، بحثهای فراوانی صورت گرفته و این حادثه را نمونهای از جنگ طلبی و سخت گیری پیامبر دانسته اند. در روایات تاریخی و به همین مناسبت در تفسیر قرآن، این داستان شاخ و برگ پیدا کرده و مطالبی بیان شده که نه به دلیل عقلی و نه شاهد تاریخی و نه با روحیات پیامبر گرامی سازگاری دارد و نیازمند بررسی جدی است. در این مقاله با محوریت گزارش قرآن، سعی شده چند نکته بررسی شود: اولا معلوم شود که این حادثه چگونه رخ داده، ثانیا مفسرین این داستان را چگونه توصیف کرده اند، و ثالثا چه توجیهاتی برای قتل و کشتار آنان بیان و آیه ناظر بر آن را چگونه تفسیر نموده اند. طبعا یکی از مباحث مهم این داستان، تعداد کشته شدگان است که توضیح آیه میتواند به روشن شدن حادثه کمک کند. همچنین تعارض روایات و مشکلات دیگر نقل تاریخی میتواند مبین این نکته باشد که این حادثه بدان گونه که مشهور شده است، نبوده و به جای تسلیم شدن، کشتار در میدان جنگ بوده است.