سیر تحول پنجره در بناهای مسکونی از صفویه تا پهلوی

پنجره یکی از عواملی است که سهم قابل توجهی در شکل دادن به ظاهر بناهای مسکونی و در نتیجه در انتقال ویژگیهای معماری دارد و چنانچه از ویژگیهای محیط و فرهنگی که بنا متعلق به آن است برخوردار باشد، هویت معماری مکان خودرا بیان میکند .در ساختار پنجره بناهای سنتی، ویژگیهای فرهنگی به خوبی دیده میشود . تحولات دوران جدید و آزادی بی حد درشکل پذیری عناصر بناها، نوعی آشفتگی و گاهی هم شکلی یکنواخت و بی ارتباط با فرهنگ را برای پنجره ایجاد کرده که باعث کمرنگ شدن نقش پنجره در زندگی انسانها شده است و دیگر نمی تواند پیام آور فرهنگ سرزمینی که به آن تعلق دارد، باشد.به نظر می رسد، بازشناسی جنبه های وجودی و معنا شناختی واژه پنجره و مترادفهای آن در هر زبان و فرهنگی میتواند برای درک مفاهیم معماری5 آن فرهنگ نیز مفید واقع شود ، چرا که دانش وتجربیات عملی انسان به شکل واژه در زبان ذخیره گشته و از نسلی به نسل بعد منتقل شده است .در زبان فارسی، انواع شبکه ها را که برروزن ها و گشودگی ها نصب می کردند، پنجره می گفتند .پنجره ها بیشتر در خانه معنا دارند و در فضاهای عمومی و مذهبی، بیشتر از انواع روزن بهره می گرفتند . در خانه های ایرانی، بعضی از اصطلاحات به کار رفته برای انواع پنجره با نام اتاق ها و فضاهای زندگی در رابطه بوده است و یا هم نام اند و هرکدام به نوعی خاص از پنجره با شکل و ساختاری متفاوت دلالت دارند که حاکی ازتاثیرپذیری5 شکل و واژه پنجره از روابط اجتماعی وفرهنگی و غنی بودن این فرهنگ است .بررسی معانی پنجره و ریشه این واژه در چند زبان متفاوت نیز نشان میدهد که گاهی انتخاب واژه ها در ارتباط با شرایط محیطی و شرایط اقلیمی بوده است؛ ولی کاربرد پنجره های مشابه درخانه های ایرانی، در اقلیمهای متفاوت، نشان میدهد که شکل و اندازه و تنوع پنجره برخلافتصور5علمی5 رایج که عوامل اقلیمی را برای شکل پذیری آن در اولویت قرار میدهد بیشتر تحت تاثیر فرهنگ ایرانی و نوع فضاهای خانه قرار داشته است.این پژوهش با بهره گیری از روند روش توصیفی - تحلیل به بررسی روند تحولات پنجره به طورویژه از دوران صفویه تا پهلوی در بناهای مسکونی خواهد پرداخت.

کلیدواژه ها:

پنجره ، فرم ، تناسبات ، صفویه ، پهلوی ، قاجار