معرفی روشی در مکان یابی سطوح موثر بر دبی اوج سیلاب به منظور کاهش خطرات سیل در حوزه های آبخیز کشور

کشور ایران به لحاظ موقعیت خاص جغرافیائی، دراکثر مناطق، از اقلیمی خشک و نیمه خشک برخوردار می باشد. نحوه بارش وتوزیع آن در اینگونه مناطق، ضمن تاثیر پذیری از ویژگی های متاثر از اقالیم یاد شده، با ایجاد سیلاب های فصلی صدمات و خسارات جبران ناپذیری به بار می آورد. تحقیق حاضر با هدف کاهش خطرات سیل الگوی مناسبی در بهینه سازی عملیات آبخیزداری و مهار سیل محسوب می شود. به همین منظور با استفاده از مفهوم نمودار مساحت- زمان و بکارگیری مشخصات حوزه شامل مساحت، شیب متوسط، ضریب زبری سطحی، زمان تمرکز، بارش و ضریب رواناب در یک مدل هیدرولوژیکی، رفتار حوزه مورد واسنجی و ارزیابی قرار گرفته است. سپس سطوح هم پیمایش حوزه استخراج و نحوه توزیع مکانی زیر حوزه ها در سطح منطقه مورد بررسی قرار گرفته است. از آنجا که تاثیر متقابل توزیع مکانی زیر حوزه ها و پتانسیل سیل خیزی آنها نقش مهمی در شکل گیری سیلاب خروجی از حوزه دارد. بنابر این با فرض اجرای عملیات مهار سیلاب در زیر حوزه های واقع در هر سطح هم پیمایش، تاثیر آنها روی دبی اوج هیدروگراف سیل مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج حاصل از این تحقیق نشان می دهد که سطح هم پیمایش ٥ واقع در بخش ٦٤ کیلومترمربع وسعت دارای بیشترین تاثیر در دبی اوج سیلاب / میانی حوزه پل منجنیق با ٦ خروجی از حوزه اصلی بوده است. درمقایسه با مناطق مزبور، سطوح واقع در نزدیکی خروجی نقش بسیار کمتری در دبی اوج داشته است. بطور کلی از خروجی به طرف بالا دست و بخش های میانی حوزه، همراه با افزایش وسعت سطوح هم پیمایش، تاثیر زیر حوزه ها در دبی اوج سیلاب افزایش نشان می دهد. لذا با تمرکز عملیات آبخیزداری و کنترل سیلاب براساس اولویت ها و مناطق تعیین شده، ضمن دسترسی به اهداف تحقیق، کاهش قابل توجهی در هزینه های اجرائی طرح پیش بینی می گردد.

کلیدواژه ها:

آبخیز داری ، بارش- رواناب ، سطوح هم پیمایش ، مدل های ریاضی ، مهار سیل