سیری در بینامتنی در آثار شاعران ادبیات عرب با قرآن

یکی از شیوه های بررسی متون دینی، مطالعه ی بینامتنی آن است. بینامتنی یعنی خواندن متن با توجه به متون دیگر و مبتنی بر این اندیشه است که متن، نظامی بسته و مستقل نیست و هیچ متنی درخال پدید نمی آید و خواسته یا ناخواسته با متون دیگر ارتباط دارد. نظریه یبینامتنی در اواخر دهه ی شصت میالدی توسط ژولیا کریستوا در خلال بررسی هایی که بر آراء و افکار میخاییل باختین داشت - خصوصا در بحث پیرامون مکالمه گری وی - ارایه شد یکی از موضوعات مهم نقد ادبی معاصر عربی پدیده تناص یا بینامتنی است که در یک معنای عام به اندیشه انتقال معنی یا لفظ و یا هر دو، از یک متن به متنی دیگر، یا از یک اثر ادبی به اثر ادبی دیگری با اختالف در مقصد و هدف اطلاق می شود. بینامتنیت، رویکردی فرهنگی -اجتماعی است که در تمامی حوزه ها، به خصوص ادبیات رسوخ کرده و تحولات شگرفی را در آن به وجود آورده و دارای نمودهای مختلفی است که عبارتند از: مکالمه گرایی، بینافرهنگی و رمز شناسی که در این جستار نمود بینامتنی یکی از پدیده های زبانی شایع در آثارشاعران معاصر عرب است. این پژوهش به بررسی بینامتنی قرآن با اشعار شاعران معاصرعرب می پردازدبا توجه به این که یکی از آشکارترین و برجسته ترین نمودهاو جلوه های بینامتنی، تاثیر پذیری است .میزان تاثیر پذیری آنان از این سرچشمه فیاض الهی آشکار می گردد و یاد آور معانی عمیق قرآنی به خواننده می باشد . شاعران در اشعارشان از متون مختلف همچون ضرب المثل ها، احادیث و شعر شاعران دیگرتاثیر پذیرفته اند، اما عمده تاثیر ایشان از قرآن است که گاه بسیار زیرکانه و پنهان و گاه آشکارا آیات قرآنی را در سطح وسیعی در شعرشان وارد کرده اند .این تحقیق برآن است تا ضمن تعین موارد کاربرد واژه های قرانی قالب نظریه ی نقادی وتحلیل محتوای بینامتنیت ضمن تفسیر و تبیین روابط بینامتنی اشعار شاعران با آیات قرآنی، میزان کارکرد وتاثیر این مفاهیم در اشعارشان مورد بررسی قرار گیرد.

کلیدواژه ها:

بینامتنی(التناص) ، قرآن ، اشعار ، ادبیات عرب