تاثیر تکیه واژگانی بر ویژگی های کیفی واکه های ساده زبان فارسی

در برخی زبانها کیفیت واکه در هجای بی تکیه تغییر می کند. در آواشناسی فیزیکی این ویژگی یعنی عدم حصول ویژگی های کیفی ایده آل واکه در شرایطی خاص و گرایش واکه ها به سمت مرکز فضای واکه ای را، کاهش واکه ای می نامند. تحقیقات پیشین نشان داده اند که فضای واکه ای فارسی در هجای بی تکیه کوچک تر و مرکزی تر از هجای تکیه بر است و براین اساس تغییر کیفیت واکه را یکی از همبسته های صوت شناختی تکیه واژگانی در زبان فارسی دانسته اند در پژوهش حاضر تاثیر تکیه بر دیرش و ویژگی های کیفی واکه های ساده فارسی در هجای باز تکیه بر و بی تکیه واژه های دو هجایی در گفتار 14 زن و مرد فارسی زبان به لحاظ صوت شناختی بررسی شد. نتایج نشان داد که دیرش واکه در هجای باز بی تکیه کاهش می یابد اما فضای واکه ای نه تنها کوچکتر و مرکزی تر نمی شود، بلکه نسبت به حالت تکیه بر گسترده تر نیز هست. کیفیت واکه ها در هجای باز بی تکیه تغییر می کند اما این تغییر به لحاظ آماری برای همه واکه ها معنی دار نیست پژوهش های پیشین نشان داده اند که در شرایطی که دیرش کاهش می یابد اندامهای گفتاری می توانند سریتر حرکت کنند تا ویژگی های ایده آل واکه حاصل شود و کاهش دیرش لزوما با کاهش فضای واکه ای همراه نیست براین اساس نمی توان در مورد تغییر کیفی واکه ها و کاهش واکه ای در هجای بی تکیه در زبان فارسی حکم کلی داد چرا که عواملی چند از جمله میزان شمردگی گفتار، نوع هجا، طول و نوع واژه در کنار تکیه بر ویژگی های کیفی واکه تاثیر می گذارند.

کلیدواژه ها:

همبسته های صوت شناختی تکیه ، کیفیت واکه ، کاهش واکه ای ، فضای واکه ای ، زبان فارسی