تصنیف علوم و داده ها (دیدگاه های هشت پژوهشگر معاصر درباره ابعاد و تحولات تاریخی آن)

زایش تمدن و فرهنگ اسلامی، با تعالیم رسول اکرم (ص) و قرآن آغاز شد و در قرن چهارم تا ششم قمری به اوج شکوفایی خود رسید. ویژگی بارز و متمایز آن، تاکید بر دانایی و کتابت و نگارش است؛ به طوری که جامعه بدوی مکه و مدینه را که تعداد باسوادها و کسانی که بتوانند بنویسند بسیار اندک وانگشت شمار بود، به جامعه ای پویا با عالمان و دانشمندان بسیار در رشته های مختلف تبدیل نمود. آمار تالیفات در رشته اهی مختلف افزایش یافت، علوم مختلف و حرفه های متنوع ظهور کردند، افزون بر اینکه کتابها و رسایل فراوانی از دیگر بلاد به ویژه از سرزمین های صاحب تمدن، مثل ایران و یونان به سرزمین های اسلامی آورده شد. مسلمانان برای استفاده از این آثار باید به دسته بندی و تنظیم آنها می پرداختند، اما پیش از تنظیم منابع علمی به ناچار باید خود علوم و حرفه ها را طبقه بندی کرده، جایگاه هریک را در کل علوم مشخص می کردند. کسانی مثل ابن ندیم که شغل هایی با عنوانخازن، کتاب شناسی و حتی فیلسوف علم داشتند، به کارشناسی و مطالعه چگونگی اجرای سامان دهی و نظم دادن به اطلاعات و داده ها و نیز منابع و کتابها و خود علوم، حرفه ها و فنون پرداختند. پس از چند سال و با زحمات اینگونه دانشمندان، دانش جدیدی به نام تصنیف العلوم یا تصنیف الکتب یا تقاسیم العلوم و الفنون متولد شد. تاریخ تحولات این دانش و داستان ابعاد مختلف آن، بسیار جذاب و خواندنی است.