تاریخ گمشده نوفلی (جستاری درباره منبعی شیعی از سده سوم هجری مورد استفاده طبری و ابوالفرج اصفهانی)

شمار بسیاری از تالیفات عالمان مسلمان از سده سوم تا قرن پنجم هجری، دلیل روشنی از دانش اجتماعی است که تمدن اسلامی را در اعصار کلاسیک مشخص می نماید. در آن زمان، چنانجه امروزه نیز چنین است، گاه گزیده های عربی مفصل با اطلاعات فراوان و ساختار مغلق و پیچیده خود و گهگاه ماهیت مبهم اصطلاحات آن عصر و تاریخ گرایی مطالبی که در خود جای داده اند، موجب گمراهی خوانندگان خود می شوند، از این رو تحقیق درباره منابع به کار رفته عالمان مسلمان در تالیف این گزیده ها کلید فهم جامعه اسلامی و فرهنگ علمی در دوره های میانه است. این مقاله تنها در پی ردیابی نمونه ای از این منابع کهن، یعنی مجموعه اخبار تاریخی علی بن محمد نوفلی، عالم شیعی امامی از سده سوم هجری است. بخش ها و گزیده هایی از مجموعه وی تنها در نقل قول های موجود در برخی تالیفات مهم بعدی به ویژه آثار عالمان مشهور مسلمان، یعنی طبری و ابوالفرج اصفهانی باقی مانده است. این نقل قول ها ومفاد فعالیت های علمی نوفلی، کانون تحقیق نقد منبعی ماست که این نوشتار درصدد تبیین برخی اجزای دخیل در تاریخ نگاری اسلامی در دوره اهی میانه است.