مراتب علم از دیدگاه ملاصدرا و اسپینوزا

مراتب علم در اندیشه عمده متفکران شرقی و غربی از جایگاه مهمی برخوردار است و متفکران بزرگ به بحثهای دقیقی در این حوزه پرداختهاند. پژوهش حاضر این مساله را از دیدگاه دو اندیشمندبرجسته اسلامی و غربی، ملاصدرا و اسپینوزا مورد مداقه قرار داده است. و مدعی است که گر چه این دو اندیشمند به جریانهای فکری متفاوتی تعلق دارند از جمله اینکه اساسا ملا صدرا بر خلاف اسپینوزاعلم را از سنخ وجود بر می شمارد و نیز در بحث کلیات، ملاصدرا قایل به اصالت واق ع (ریالیزم ) واسپینوزا از اصحاب تسمیه است، اما به رغم این اختلافات، در زمینههای خاصی نظریاتی اظهار داشتهاندکه میتوان آنها را مورد مقایسه قرار داد. از جمله در تقسیم مراتب علم که هر دو فیلسوف بر سه قسمدانستهاند، و نیز اینکه در هر یک از این سه مرتبه، مرتبه پیشین و فرو تر، خود مقدمه و وسیله تحقق مرتبه پسین و فراتر میشود، و نهایتا سعادت انسان از نظر هر دو متفکر با شهود عقلانی که بالا ترین مرتبه علم است، محقق میشود. در این جستار، تفصیل این موارد و نیز موارد دیگر از مشابهت ها و اختلاف نظرات این دو اندیشمند مورد کنکاش قرار گرفته است.

کلیدواژه ها:

مراتب علم ، کلیات ، عقل ، حس ، خیال ، واهمه