پژوهشی تطبیقی در مورد قاعده علی الید و الخراج و تبارشناسی سند روایی آنها ( علی الید ما اخذت حتی تودیه و الخراج بالضمان )

مستند قواعد فقهی گاه روایتی با برداشت های متفاوت و گاه شیعه تبار، گاه سنی تبار و گاه مشترک بین شیعه و سنی است. مقاله پیش رو، با بیان کوتاه در مورد قاعده علی الید و خراج ، دلالت سنجی و تبارشناسی حدیث علی الید ما اخذت حتی تودیه و الخراج بالضمان از منظر فریقین، به جستجو و تحقیق در مورد تبار این دو حدیث می پردازد. مشهور فقهای شیعه و سنی قاعده علی الید را در عقد صحیح، منافع مستوفات و غیر مستوفات عقد فاسد و غصب جاری می دانند و قاعده خراج را در عقد فاسد و غصب جاری نمی دانند. از شیعه ابن حمزه و از سنی ابوحنیفه و ابو یوسف قاعده خراج را شامل عقد فاسد و غصب می دانند. نگارنده ضمان در دو قاعده را مشترک لفظی و نسبت بین دو قاعده را تباین می پندارد و حدیث علی الید ما اخذت حتی تودیه و الخراج بالضمان را همچون فقهای شیعه سنی تبار می یابد و با ارایه زمان ورود این دو حدیث به منابع فقهی شیعه و انگیزه استناد به آن، عمده ترین دلیل روایی قاعده علی الید و خراج را برای فقهای شیعه ناکارآمد می یابد و فقط به عنوان تایید دیگر ادله می توان انگاشت.

کلیدواژه ها:

قاعده علی الید و خراج ، حدیث شیعه تبار ، حدیث سنی تبار ، تبارشناسی علی الید ما اخذت حتی تودیه ، تبارشناسی الخراج بالضمان