گونه شناسی و سیر تحول پشت بندها از ابتدا تا انتهای دوران تاریخی در معماری ایران

دیوار پش تبند به عنوان یک سازه بنایی، نقش مهار نیروی رانشی دیوار اصلی را به عهده دارد. این عنصر معمارانه از سالیاندور، در بناهای مسکونی و غیرمسکونی، به شیوه ها و انواع مختلف استفاده شده است. در این راستا شواهد باستان شناسی،تنها شاخص معتبری هستند که می توان با رجوع به آنها از پیشینه دیوارهای پش تبند به صورت ضمنی آگاه شد. اینکهاولین بار در چه بنایی و کجا استفاده شده مشخص نیست، درجایی هم به صراحت به آن اشاره نشده و حتی باستان شناساننیز در گزارشات حفاری خود به اشاراتی کوتاه و ضمنی بسنده کرد هاند، ولی مبتنی بر گزارشات محدود در دسترس، می توانبه صورت احتمالی استفاده گسترده از این سازه را از دوره نوسنگی به بعد دانست که معماران به عملکرد سازه ای اینعنصر آگاه شده و به مرور زمان با تجربیات گذشته خود از گونه های متفاوت آن استفاده کردند. در این پژوهش گونه هایمتفاوت پش تبندها از لحاظ موقعیت قرارگیری، فرم و شکل، مصالح به کاررفته، فن اجرا، کارکرد فنی و تزیینات پش تبندهاتقسی مبندی و مورد بررسی قرار گرفته است. با مطالعه دیوارهای پش تبند در دوران پیش از تاریخ و دوران تاریخی، مشاهدهخواهد شد که هر چند در زمان گذشته یک چارچوب ساختاری با زیربنای علمی، بر اساس یافته های مربوط به قدرت مصالحو قوانین مکانی کها وجود نداشته ولی بر اساس تجربه و نگرش عمیق به ماهیت و رفتار ساختمان های بنا شده، کم کم و بهمرور زمان به درک ساختاری و عملکرد سازه ای بهتر دیوارهای پش تبند دست پیدا کردند و نه تنها در تعادل نیروها بلکه درظاهر و زیبایی آنها نیز تاکید داشتند. عدم تحقیق جامع در این خصوص ضرورت پژوهش را ایجاب کرد که با ابزار مطالعهکتابخانه ای و روش تحقیق توصیفی و تحلیلی به این مهم پرداخته شود.

کلیدواژه ها:

معماری ایران ، دوران پیش از تاریخ ، دوران تاریخی ، گونه شناسی پش تبند