بررسی مفهوم جرم از منظر حقوق و فقه

اصل واژهی جرم یا به فتح است (جرم) که به معنای قطع است. و یا به معنای جدا کردن میوه از درخت است و این واژه برای اکتساب هر امر ناپسند استعاره گرفته شده است. جوهری نیز به این واژه پرداخته است و برای این واژه،معنای دیگری را که تخلف و سرپیچی است، یادآور میشود: واژهی جرم از لحاظ لغوی به معنای تخلف و سرپیچی استو یا به ضم است (جرم) که گناه معنا میدهد و گناه را از آن جهت جرم میگویند که عمل واجب الوصل را قطع میکند. بنابراین مطابق با تعاریف ماده 2 قانون مجازات جدید از جرم، میتوان گفت که جرم بر عملی اطلاق میشود که برای آن عمل از سوی قانونگذار مجازات تعیین شده باشد و از اینرو تعرض نسبت به تمامیت جسمانی افراد که در حقوق کیفری اسلام برای آن مجازات تعیین شده است، جرم میباشد. جرایمی که بر کمتر از حیات را نشانه میرود، امکان دارد بر عضو باشد یا بر ضد منفعت و همینطور ممکن است به صورت قطع یا جرح و یا سلب منفعت باشد. پس از بررسی معنای لغوی واژهی جرم لازم است که بررسی شود مفهوم و مصداق جرم در حقوق کیفری اسلامی چیست و چه تعریفی برای آن به کار رفته است؛ چرا که بررسی معنای اصطلاحی جرم، میزان تفاوت و اشتراک آن با معنای لغوی روشن خواهد نمود. در اینباره نظرات متفاوتی وجود دارد؛ کاوش این دیدگاهها نشان میدهد که در مجموع میتوان تعاریفی که از جرم ارایه شده دربردارندهی دو جنبه دانست؛ برخی از آنها کلی و عاماند؛ یعنی مخالفت با تمام اوامر و نواهی را مصداق جرم میدانند. در تعریف دیگری در همین زمینه آمده است در حقوق اسلام، جرم، تجاوز و تعرض به حدود و احکام الهی و اساسیترین ارزشها و حقوق انسانها؛ یعنی، جان، مال، آزادی، امنیت، آسایش، نظم عمومی، عقل، دین، و آزادیهای مشروع است. . قانونگذار ایران در مادهی 2 قانون مجازات اسلامی جرم را چنین تعریف کرده است: هر فعل یا ترک فعلی که در قانون برای آن مجازات تعیین شده باشد جرم محسوب میشود. این تعریف موارد جرمانگاری شده در قانون را جرم میداند، هرچند مواردی پیدا شود که در شرع مصداق جرم باشد.

کلیدواژه ها:

جرم ، حقوق ، قانون مجازات اسلامی ، آزادی ، امنیت