نقش روندیابی رودخانه در شناسایی و تفکیک مناطق سیل خیز در حوزه های آبخیز (مطالعه موردی حوزه آبخیز بار نیشابور)

روند رو به افزایش سیل در سال های اخیر حاکی از ان است که اکثر مناطق کشور در معرض تهاجم سیلاب های ادواری و مخرب قراردارند از این نظر بسیاری از شهرها، روستاها، تاسیسات صنعتی و کشاورزی و اماکن مسکونی در معرض خطر سیل گیری قرار گرفته اند.لذا شناسایی اصولی مناطق خطر ساز و سیل خیز در داخل حوزه آبخیز از جمله مقدمات بسیار مهم در کنترل سیل و کاهش خساراتناشی از آن محسوب می گردد. در این مقاله نقش روند یابی سیل در تفکیک وشناسایی مناطق سیل خیز پس از روند یابی دبی زیرحوزه ها در آبراهه های اصلی تا خروجی کل حوزه بررسی شده است. بدین منظور خصوصیات فیزیکی کل حوزه و زیر حوزه ها با استفا ده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) در فرمت رقومی تعیین شد. سپس با بهره گیری از مدل هیدرولوژیکی HEC-HMS و کاربرد روش ابداعی تکرار حذف انفرادی زیرحوزه (Single Successive Subwatershed Elimination) آبنمودهای سیل متناظر با بارش های طراحی برای هر یک از زیر حوزه ها محاسبه شد. به منظور روند یابی سیل در آبراهه ها از روش موج سینماتیکبهره گیری گردید. با حذف متوالی زیر حوزه ها در هر بار اجرای مدل، دبی خروجی کل حوزه پس از روند یابی سیل در آبراهه هایاصلی بدون زیر حوزه مورد نظر محاسبه گردید، بدین ترتیب میزان تاثیر هر یک از زیر حوزه ها در تولید سیل خروجی بدست آمد زیرحوزه ای که بیشترین سهم مشارکت را در تولید سیل خروجی حوزه به عهده داشت، به عنوان سیل خیز ترین زیر حوزه شناسایی شد.سپس سایر زیر حوزه ها به ترتیب میزان کمی مشارکت آنها در سیل خروجی اولویت بندی گردیدند. روند یابی سیل در آبراهه ها نشانداد که میزان مشارکت زیر حوزه ها در سیل خروجی متناسب با دبی اوج زیر حوزه ها نبوده و لزوما زیر حوزه هایی که دبی بیشتریدارند، بیشترین مشارکت را در سیل خروجی حوزه ندارند، زیرا عوامل روند یابی آبراهه ها و موقعیت مکانی زیر حوزه ها می توانندباعث تغییر در نحوه مشارکت گردند. جهت حذف اثر مساحت در اولویت بندی زیر حوزه ها، میزان تاثیر هر واحد سطح زیر حوزه درسیل خروجی نیز محاسبه گردید، که از این نظر اولویت بندی سیل خیزی زیر حوزه ها تغییر یافت.

کلیدواژه ها:

سیلخیزی ، روند یابی موج سینماتیک ، HEC-HMS ، واسنجی ، اعتبارسنجی