بررسی تحلیلی تصاویر زنان بهشتی و دوزخی در معراج نامه شاهرخی با رویکردی بر دیدگاه دیگری

دیگری مفهومی سیال است و تصویرهای گوناگونی از آن ارایه شده است. دیگری در فرهنگ ما چهره ای متنوع به خود گرفته است. گاه انسانی در تعامل با من و گاهی نیز در تقابل با من است. دیگری مسیله مهمی است که هیچ فرهنگ و دانشی به ویژه دانشهای انسانی نمی تواند نسبت به آن بی تفاوت باشد. علاوه بر آن، دو حوزه ی ادبیات و هنر نیز توجه ویژه ای به مسیله دیگری از خود نشان داده و میدان گسترده ای برای حضور دیگری فراهم آورده اند. نگارگری ایرانی ریشه در اعماق تاریخ، تمدن و فرهنگ ایرانی دارد و در شکوفاترین دوره های خود، هنری در خدمت دین و مذهب و در جهت بیان اندیشه های مذهبی و دینی بوده است و همچنین توانسته است در طی سده های متمادی، با تکیه بر غنای تحسین برانگیز فرم و معنا حامل پیام های والای روحانی برای مخاطبان باشد. فهم صحیح رابطه میان پیام و معنا از یک طرف و فنون بصری از طرف دیگر، باعث به وجود آمدن یک اثر بصری ناب از معراج نامه پیامبر(ص) شده است. هدف از این پژوهش نشان دادن معنا در یک نگاره و یا یک متن هنری نیست، بلکه خوانش آن است. در واقع، زمانی که با متن هنری روبه رو می شویم، آنچه دارای اهمیت است، این نیست که متن هنری قطعا چه معنایی دارد، بلکه به عنوان خواننده متن هنری به دنبال ساز و کار معینی و در جستجوی مکانیسم تولید معنا در این متن هستیم. نتایج نشان می دهد، هنرمند با تسلط بر تکنیک ها و فنون بصری، بر ایجاد معانی بصری احاطه کامل یافته و از میان همه فنون بصری، تضاد یا تقابل ها بیش از همه در پیام بصری موثر واقع شده است. تضاد موجود در رنگ، ترکیب، نژاد و ... باعث حساس تر شدن قوای حسی بیننده اثر نسبت به معنای آن شده است. در بررسی نگاره های بهشتیان و دوزخیان معراج نامه، حضور نشانه بهشتیان(خود) به دلیل تفاوت در جنس دال، سبب تغییر در وضعیت حضور نشانه دوزخیان(دیگری) می شود و به این ترتیب کارکرد نشانه معنای آن را دگرگون می سازد. این دگرگونی خود مدیون شکل باختگی نشانه دوزخیان(دیگری) می باشد که به واسطه تفاوت در چهره، پوشش، ترکیب بندی، اندام، نژاد و... سبب در حاشیه قرار گرفتن می شود.

کلیدواژه ها:

دیگری ، زنان ، معراج نامه ، بهشت ، دوزخ