فراواقعیت در اسرارالتوحید و مناقب العارفین

ویژگی بسیاری از متون عرفانی، داشتن حکایات فراواقعی است که مقایسه عناصر فراواقعی آنها شباهتها و تفاوتهایی را نشان میدهد. دراین پژوهش دو اثر از دو دورهی تاریخی انتخاب شده است: اسرارالتوحید از قرن ششم و مناقب العارفینقرن هشتم. ویژگی مشترک این دو اثر آنست که هردو شامل حکایتهایی است که پیروان آنها جمع آوری کرده اند. در این پژوهش تنها حکایاتی که عناصر فراواقعی دارند، بررسی شده تا میزان و نوع آنها مورد مقایسه قرار گیرد. نتایج پژوهشنشان می دهد فراواقعیت در اسرارالتوحید بیشتر در حد آگاهی از ضمایر است. اما با پیشرفت تصوف در دورههای بعد فراواقعیتها باورناپذیرتر و شگفت انگیزتر شده اند. از این رو در مناقب العارفین جنبه های سورریالیستی آن بیشتر است؛ ازجمله: طی الارض، ظهور و اختفای ناگهانی، کن فیکون کردن، تسلط بر پدیده های مادی، تسلط نفس مطمینه برروی جسم که در مناقب العارفین بیشتر از اسرارالتوحید دیده می شود. کارکرد فراواقعیت در اسرارالتوحید و نیز مناقب العارفین به منظور باوراندن منکرانند.