تدوین سیاست ها و راهبردهای بازآفرینی در بافت تاریخی شهر اراک

در سال های قبل از دوران صنعتی شدن، روند آرام تغییر شکل و نوسازی شهرهای تاریخی گذشته را عمدتا معیارهای فرهنگی تعیین می کردند. این معیارها در طی زمان شکل می گرفتند و ابزار فنی محدود آن روزگار تاثیر ا ندکی بر آن داشت. از نیمه دوم قرن نوزدهم به بعد، امر دخالت در بافت کالبدی شهرها به شکل های متفاوتی صورت پذیرفت و تلاش نظام مند برای احیاء مراکز قدیمی کسب و کار در گرایشات جدید حفاظتی مطرح شد تا اینکه بالاخره شهرهای زیادی تهیه برنامه های جدید مرکز شهر را در دهه 1970 به عهده گرفتند. ارزش های مدنی و تاریخی و فرهنگی هر شهر علاوه بر وجود ابنیه تاریخی بافت تاریخی آن شهر را نیز به عنوان شبکه به هم پیچیده ای از روابط کالبدی و بازتابی از نحوه زندگی و تمدن به یادگار مانده از نسل های پیشین نیز شامل می گردد، که امروزه با فزونی شدید جمعیت و رشد و توسعه بی وقفه، ساخت و سازهای بی رویه و ارایه ایده های معماری و شهر سازی بی هویت دچار بسیاری از ناهنجاری ها و تضادها گردیده، لذا پیش بینی اقداماتی مسیولانه و به اجرا گذاردن سیاست های حفاظتی مستمر و شناختی دقیق و منطبق با اصول، مفاهیم و ارزش ها و پتانسیل های موجود و ارایه راهکارهایی با کارایی لازم و همخوان با فرهنگ، سنت و باورهای اهالی بومی و توجه توامان به نیازهای کنونی آنها امری اجتناب ناپذیرمی نماید که این مهم جز با شناخت و تدوین برنامه ریزی دقیق در بازآفرینی هسته تاریخی هر شهر امکان پذیر نیست. اقدامات و عملیات حفظ و باززنده سازی فضاهای شهری نه به عنوان پدیده های نمادین بلکه به دلیل شناخت سیر تحول و تکامل تاریخ شهرسازی و تمدن شهرنشینی، حفظ هویت و اصالت شهری و تبیین حیات شهری براساس شواهد و مدارک موجود از ضرورت و اهمیت بسیاری برخوردار است. پرداختن به بافت تاریخی شهر اراک با پیشینه اندکی که دارد و با توجه به نوع کم نظیر سازماندهی فضایی شهر قلعه ابتدایی و انسجام و انتظام در پیکره های کالبدی بناها و برخوردهای سیستماتیک در برنامه ریزی شهری اولیه از طرفی و ناتوانی و فرسودگی اندک بازمانده های این بافت در عرصه رقابت و تقابل با توسعه صنعتی شهر، ضرورت ارایه برنامه ریزی و راهکارهای کارآمد را بیش از پیش می نمایاند. لذا مهمترین هدف در این مقاله به عنوان نخستین و مهمترین گام در روند بازآفرینی شهر قلعه سلطان آباد (اراک) با کانون توجه قرار دادن دو مقوله ساماندهی و حفاظت، مبتنی بر برداشت های میدانی از وضعیت موجود و استناد به مدارک و شواهد تاریخی، تهیه و تدوین سازواره ای تحلیلی بوده که بستر لازم شکلگیری طرح ها را فراهم می نماید. با روشی کیفی و بر اساس این سازواره نوع فعالیت و بستر مداخلات، پیش بینی و تحلیل و نهایتا به تدوین خط مشی ها و دستورالعمل هایی اجرایی بازآفرینی بافت قلعه تاریخی شهر اراک منجر می گردد. در همین راستا حفاظت از گونه ای بی نظیر از سازماندهی فضای شهری در کنار مفاهیم و ارزش های مستتر در ان و توجه همزمان به توسعه شهر و توجه به شرایط زمانی و مکانی حاضر در ارتباط با نیازها، رفتار و فعالیت اجتماعی شهروندان مهمترین دستاورد طرح این پژوهش می باشد.

کلیدواژه ها:

بازافرینی ، برنامه ریزی بافت تاریخی ، بازار ، شهر قلعه ، اراک