بررسی نقش روزنامه ها در مدیریت بحران؛ مطالعه موردی: بازتاب زلزله بم در روزنامه اطلاعات

مدیریت اطلاعرسانی در چرخه مدیریت بحران، نقشی راهبردی را در شرایط بحرانی ایفا میکند. رسانهها از مهم ترین ابزار این مدیریت در هنگام بروز بلایا محسوب میگردند، زیرا وظیفه تولید و توزیع پیام و اخبار را بر عهده دارند. این نقش در مواقع بحرانی از اهمیت ویژهای برخوردار میشود. نقشآفرینی رسانهها در چرخه مدیریت بحران میتواند هم عامل کمک به بحران باشد و هم میتواند موجب تشدید وضعیت بحرانی گردد. روزنامهها نیز از جمله رسانههایی محسوب میشوند که در این شرایط از جایگاه ویژهای برخوردارند. این مقاله به بررسی نقش رسانههای نوشتاری به طور عام و نقش روزنامه اطلاعات به طور خاص در هنگام بروز زلزله بم در سال 1382 هجری خورشیدی میپردازد. در این راستا ابتدا به مباحث نظری مربوطه پرداخته شده است، سپس اخبار و مطالب منتشرشده در روزنامه اطلاعات، در بازه زمانی سه ماهه بعد از وقوع زلزله 2 دیماه 1382) 6 دی تا 29 اسفند) با استفاده از روش تحلیل محتوا مورد بررسی قرار گرفتهاند. بنابراین نمونه مورد بررسی این تحقیق شامل تمام مطالب مرتبط با زلزله بم که در شماره مسلسل-های روزنامه اطلاعات در ماههای دی، بهمن و اسفند(از تاریخ 6 دی تا 29 اسفند) سال 1382منتشر شدهاند، میباشند. نتایج حاصل از تحلیل محتوای روزنامه مذکور در بازه زمانی مورد نظر، نشان داد که روندمنطقی ای در تولید وتوزیع اخبار و مطالب مرتبط با زلزله بم به لحاظ فرم و محتوی وجود نداشته است. به علاوه، با گذشت زمان، از حساسیت موضوع زلزله کاسته شده است. به گونهای که از 578 مطلب منتشر شده در دیماه به 165 مطلب در بهمن و 72 مطلب در اسفند رسیده است و روزنامهنگاران برای تهیه اخبار به سراغ حوادث و اتفاقات مقارن با آن بازه زمانی، بویژه انتخابات مجلس شورای اسلامی؛ رفته و بتدریج انعکاس اخبار مربوط به زلزله بم(حین و پس از وقوع) به شدت کاهش یافته است. با توجه به یافتههای تحقیق میتوان نتیجه گرفت که رسانههای نوشتاری به طور عام و روزنامهها به طور خاص استراتژی مشخصی در رابطه با بروز بلایای طبیعی بعد از بروز زلزله بم اتخاذ نکردهاند و حتی امروز نیز به نظر نمیرسد از استراتژی مشخصی برخوردار باشند. لذا پیشنهاد میشود به نقشی که رسانههای نوشتاری میتوانند قبل، حین و بعد از بروز بلایای طبیعی ایفا کنند توجه شود و با بهرهگیری از دو رویکرد آموزش و شکلدهی به افکار عمومی این نقش تبیین و در قالب یک استراتژی مشخص چگونگی ایفای آن تعیین گردد. البته تحقق این امر مستلزم برنامهریزی استراتژیک از سوی متولیان مدیریت بحران با هماهنگی و مشارکت اصحاب رسانه است.

کلیدواژه ها:

مدیریت بحران ، زلزله بم ، روزنامه اطلاعات ، آموزش ، افکار عمومی