مطالعه مؤلفه های بیلان آب بویژه رواناب در مناطق شرقی، غربی و مرکزی استان گیلان

در این پژوهش عوامل موثر بر پتانسیل های منابع آب و میانگین حجم سالانه آن ها در کل گستره استان گیلان ارزیابی شد. به همین منظور داده های خام اقلیمی دراز مدت ایستگاه های رامسر، دراز لات، آستانه اشرفیه، رشت و کسماء، واقع در شرق، مرکز و غرب گیلان به داده های ترکیبی و قابل استفاده از نظر هیدرولوژیکی تبدیل گردیده و تجزیه و تحلیل های لازم به عمل آمد. سپس عوامل اصلی تعیین کننده شرایط اقلیمی این مناطق مورد بررسی قرار گرفته است: جریان های جوی، شاخص خشکی ماهانه (Im) و سالانه (Iy) دومارتون، ضریب بارندگی آمبرژه (Q2) و شاخص زهکشی هنن (D) . پس از این بررسی های اولیه عوامل موثر بر ترازنامه آب بر اساس شیوه تورنث و سرا محاسبه شده است. نخست تبخیر و تعرق پتانسیل (ETP) با استفاده از فرمول تورنث وایت محاسبه، سپس مقدار تبخیر و تعرق واقعی (ETR) با تنظیم جداولی ماه به ماه بر اساس حداکثر آبی که خاک منطقه برای اشباع شدن نیاز دارد تعیین شده است. با استفاده از فرمول های تورک و کوتاین نیز مقادیر تبخیر و تعرق واقعی (ETR) و رواناب کل (Q) محاسبه شد. بر اساس تجزیه و تحلیل های به عمل آمداه مشخص شده است که در بخش جلگه ای استان گیلان از شرق تا غرب و از شمال تا جنوب تفاوت های مهم اقلیمی وجود دارد که کمتر به آن توجه شده است. برای مثال این بررسی نشان میدهد که میانگین بارش های سالیانه در بخش شالی دشت آبرفتی استان گیلان و به موازات دریای خزر از آخرین نقطه شرقی یعنی شهرستان چابکسر تا آخرین نقطه غربی یعنی شهرستان آستارا به 1500 میلی تر می رسد. بررسی پراکنش بارش ها نشان می دهد که افزایش یاکاهش بارش های جوی از غرب گیلان به سمت شرق که در گزارش ها منتشر شده واقعیت نداشته بلکه زبانه های کم باران و پر باران درمناطق مختلف گیلان دیده می شود که در ارتباط با ژئومورفولوژی دشت آبرفتی گیلان است. بر اساس میانگین نتایج به دست اماده در شرایط اقلیمی مناطق مختلف دشت آبرفتی گیلان، حدود 45 درصد بارش های جوی (میلی متر 1110= P) به صورت رواناب کل (میلی متر 536= Q) و 55 درصد بارش های جوی به صورت تبخیر و تعرق واقعی (میلی متر 653= ETR) است. میانگین تبخیر و تعرق پتانسیل نیز حدود 14700 کیلومتر مربع مساحت دارد. میانگین حجم سالانه هر یک از پارامترهای معادله بیلان به صورت زیر ارزیابی شد: مترمکعب 13247410000=P، مترمکعب 7281325500=ETR، و مترمکعب 5964485000=Q . نتایج به دست آمده برای مولفه های بیلان آب با نتایجی که برای مناطق معتدله به دست می آید کاملا انطباق دارد. هم چنین این بررسی نشان می دهد که روش های مورد استفاده برای محاسبه رواناب کل (Q) و سایر مولفه های بیلان آب در شرایط اقلیمی مناطق مختلف گیلان نتایج قابل قبولی داده و بانتایج به دست آمده از تحلیل داده های هیدرومتری انطباق دارد. اختلاف ارقام به دست آمده در روش های مختلف معنی دار نبوده ولذا هر سه روش مورد استفاده برای شرایط اقلیمی مناطق مورد بررسی قابل کاربرد می باشد بنابراین با استفاده از این روش ها ی توان پارامترهای موثر در ترازنامه آب را در هر یک از ایستگاه ها مناطق مشخص نموده، بویژه میزان تخلیه را درحوزه هایی که به تجهیزات اندازه گیری رواناب مجهز نیستند ارزیابی کرد.

کلیدواژه ها:

فرمو لهای تورنث وایت ، تورک و کوتاین ، رواناب ، تبخیر و تعرق واقعی ، تبخیر و تعرق پتانسیل ، بیلان آب