گسل دولت ، ملت در تاریخ ایران و نسبت روحانیت با آن (مطالعه موردی نهضت ضداستعماری جنوب)

پدیدهٔ گسل دولت - ملت در جامعهٔ ایران، سابقهای طولانی دارد و در تبیین آن دیدگاه های مختلفی وجود دارد. پژوهش حاضر در جستوجوی نسبت علما و روحانیون شیعه با مسئلهٔ گسل دولت - ملت در تاریخ معاصر ایران است و در این مجال، تمرکز بر مقطع زمانی نهضت های چهارگانهٔ ضد استعماری جنوب و به ویژه دوران مشروطه و جنگ جهانی اول است. در پژوهش حاضر از رویکرد دکتر حمید پارسانیا به عنوان چارچوب نظری پشتیبان، برای تحلیل گسل مذکور بهره گیری شده است. این رویکرد به طور خاص از سه اثر ایشان: هفت موج اصلاحات (نسبت تنوری و عمل) و حدیت پیمانه (پژوهشی در انقلاب اسلامی)، انواع و ادوار روشنفکری و به ویژه اثر نخست اخذ گردیده است. برای جمع آوری دادهها از روش تحقیق کتابخانهای استفاده شده است. مسئله گسل دولت - ملت، منحصر به جامعه ایران نیست اما عوامل مسبب آن در تاریخ ایران، در ارتباط با هویت جامعهٔ مذکور قابل فهم است. باور داشتهای تاریخی مردم ایران، اصلی ترین عوامل تقویت یا تضعیف این گسل به شمار می روند. یافته های تحقیق نشان دهندهٔ تأثیر تعیین کنندهٔ علمای شیعی بر قبض و بسط گسل دولت - ملت در جریان نهضت مشروطه جنوب و نیز مبارزات مردم جنوب کشور علیه استعمار انگلیس طی سال های 1254-1338 ه.ق(1837-1919م) است و در عین حال موید کارایی «الگوریتم پارسانیا» در توجیه رفتار علمای نهضت جنوب است.

کلیدواژه ها:

گسل دولت ، ملت ، نهضت ضداستعماری جنوب ، نظریه سیاسی علمای شیعه ، نهضت مشروطه ، نظریه عدالت خانه ، بوشهر