سفرهای آفاقی و انفسی در ادبیات عرفانی ایران

مشایخ و عرفا در تاریخ عرفان، همواره مریدان و سالکان را به سیر و سفر ترغیب کرده و سفر را نوعی پرده برداشتن از رازها و درک اسرار طبیعت بیان نموده اند. مسافر که همان سالک نگریسته می شود، کسی است که از تعنیات دنیوی و انانیت نفسانی خود گذشته و لباس صفات و عیوب بشری را از خود دور نموده تا با دلی صاف از شهوات و نفسانیات، پذیرای انوار تابان حق و حقیقت گردد. به طور کلی مسافر حق در مسیر سیر و سلوک خود با منازلی مواجه است که باید تمامی آنها را به نحو احسن و اکمل طی کند. در حقیقت سفر در عرفان به مثابه کهن الگوی تکامل و عبور در خویشتن تلقی شود. این نگاره در کلام عرفا فراوان بازتاب یافته تا با آمیختن سفر روزمره انسان با سفر سیر و سلوکی بدان رنگ و آب وبژه ای دهند. در حقیقت سفر ظاهر یا سفر آفاقی به معنای سیر در کرانه های رازناک این آفرینش پهناور و سفر انفسی به معنای سفر باطنی و سفر با دل و جان به شمار می آید، به طوریکه سفر ظاهر می تواند مقدمه ای بر سفر دل گردد. در این مقاله با بهرهگیری از ادبیات عرفانی، دو گونه سفر آفاقی و انفسی در ادبیات عرفانی ایران، مورد بررسی قرار گرفته و با بهره گیری از روش کیفی، به شیوه تاریخی تطبیقی، با یکدیگر مقایسه و تطبیق داده - شده اند. نهایتا در این نوشتار این نتیجه به دست آمد که سفرهای آفاقی میتواند مظهر و مقدمه ای برای سفرهای انفسی باشند و در گونه ای موارد این دو سفر به صورت توأمان صورت می گیرند

کلیدواژه ها:

کهن الگوها ، سفر ، سفرهای آفاقی ، سفرهای انفسی