تطور مدل های ارزیابی: از راهنمای فراسکاتی تا پیمایش های نوآوری

مدل ها و شاخص های مبتنی بر «تحقیق و توسعه (R&D)»، «پتنت» و «انتشارات علمی»، قدیمی ترین، شناخته شده ترین و پرکاربردترین مدل ها و شاخص ها، به خصوص در میان سیاستگذاران کشورها بوده است که از مشهورترین آنها می توان به راهنمای فراسکاتی اشاره کرد. سنگ بنای اصلی مدل ها و شاخص های مبتنی بر R&D و پتنت (به خصوص راهنمای فراسکاتی) را باید نظریه های موسوم به نظریه های خطی «فشارعلم» محسوب کرد؛ اما نزدیک به سه دهه است که از طرف جامعه دانشگاهی و پژوهشگران بزرگ حوزه علم، فناوری و نوآوری، مانند ریچاردنلسون، ناتان روزنبرگ و کریس فریمن، انتقادهایی جدی به این مدل ها و شاخص ها وارد شده است. دستاورد این انتقادها، ظهور مدل ها و شاخص های دیگری در دو دهه گذشته بوده است که مهمترین آنها را باید پیمایش هایی تحت عنوان «پیمایش های نوآوری» دانست. مقاله پیش رو به منظور معرفی همین مدل های نوظهور و در حال گسترش به نگارش درآمده است. در این مقاله، ابتدا مروری بر تاریخچه تحولات نظری رخ داده در حوزه علم، فناوری و نوآوری و انتقادهای وارد بر نظریه های خطی «فشار علم» صورت خواهد گرفت و سپس به مرور چگونگی ظهور پیمایش های نوآوری (تحت تدثیر همین تحولات نظری) پرداخته خواهد شد. سپس در ادامه این مقاله به معرفی انواع پیمایش های نوآوری و همچنین معتبرترین و استانداردترین این پیمایش ها یعنی «پیمایش نوآوری اتحادیه اروپا» (CIS) خواهد پرداخت و در پایان نیز به طور مختصر، به میزان استقبلا جامعه دانشگاهی از این پیمایش ها اشاره خواهد شد. با توجه به گستردگی استفاده از پیمایش های نوآوری در سطح کشورهای جهان، توجه به این نوع پیمایش ها در کشورمان ایران نیز، به ویژه به عنوان مبنایی برای سیاستگذاری، ضرورتی روزافزون می یابد.

کلیدواژه ها:

راهنمای فراسکاتی ، فشار علم ، تحقیق و توسعه (R&D) ، پیمایش نوآوری ، پیمایش نوآوری اتحادیه اروپا (CIS)