صحت سنجی معادلات سنجه رسوب در پایه های زمانی سالانه، فصلی و ماهانه در ایستگاه های هیدرومتری استان مازندران

برآورد صحیح میزان رسوبات حمل شده توسط جریان رودخانه در طراحی تمامی پروژه های آبی ضروری می باشد. با این وجود هنوز در بسیاری از رودخانه های کشور ایستگاه هیدرومتری تأسیس نشده و در ایستگاه های موجود نیز آمار برداری رسوب به صورت نامنظم و فقط در تعداد کمی از روزهای سال انجام می شود. به همین دلیل نیاز به برآورد بار معلق در رودخانه های کشورهایی نظیر ایران که با کمبود آمار رسوب مواجه هستند بسیار ضروری است. منحنی های سنجه رسوب یکی از معمول ترین روش های برآورد بار رسوبی معلق رودخانه ها هستند. از طرف دیگر تفکیک دادهای متناظر دبی جریان و رسوب بر مبانی مختلف زمانی و تهیه معادله سنجه برای هر مقطع زمانی به صورت جداگانه در بسیاری از رودخانه های می تواند منجر به افزایش دقت برآورد رسوب برای هر مقطع شود. در پژوهش حاضر معادلات سنجه رسوب در پایه های زمانی سالانه، فصلی و ماهانه 24 ایستگاه های هیدرومتری استان مازندران دارای حداقل 15 سال طول دوره آماری تهیه شد. در ادامه با توجه به ویژگی های هیدرواقلیمی، تفکی داده ها در فصول با تأخیر و تقدم یک ماهه نیز مورد بررسی قرار گرفت. در نهایت به منظور صحت سنجی معادلات تهیه شده شاخص های نکویی برازش از قبیل ضریب تبیین ((R(2)، ضریب کارایی (E) و مجموع میانگین مربعات خطا (RMSE) مورد استفاده قرار گرفت. نتایج نشان داد که در بیشتر ایستگاه های مورد بررسی، سنجه رسوب سالانه نسبت به فصل و ماهانه به طور معنی داری از شاخص ضریب تبیین بالاتر برخورداری است که نشان می دهد تفکیک داده ها از سالانه فصلی و ماهانه باعث کاهش دقت سنجه از نظر شاخص ضریب تبیین شده است. با این حال در نظر گرفتن فصول هیدرواقلیمی اثر قابل ملاحظه ای بر افزایش دقت و صحت منحنی سنجه رسوب نسبت به فصول تقویمی داشت و در بیشتر ایستگاه ها تفکیک به صورت فصول متأخر بهتر از فصول متقدم بود. همچنین تفیک داده منجر به تغییر معنی دار در شاخص های ضریب تبیین و مجموع میانگین مربعات خطا نشد.

کلیدواژه ها:

تخمین رسوب ، فصول هیدرواقلیمی ، دسته بندی داده ، منحنی سنجه رسوب